ایا ارث تک دختر و پسر مساوی است

در قانون ارث ایران، سهم الارث تک دختر و تک پسر از نظر مالکیت بر تمامی ترکه متوفی یکسان است، به این معنا که هر یک از آن ها در صورت فقدان وارث دیگر، کل اموال را به ارث می برد. اما در صورت وجود همزمان فرزندان از هر دو جنس، قاعده کلی سهم پسر دو برابر سهم دختر اعمال می شود و این اصل در قوانین جاری کشور کماکان پابرجا است.

مسئله تقسیم ارث همواره یکی از پیچیده ترین و حساس ترین موضوعات حقوقی در نظام حقوقی ایران به شمار می رود. با توجه به ریشه های فقهی و مبانی قانون مدنی، احکام مربوط به ارث از جمله موضوعاتی است که نیازمند دقت و تبیین روشن برای عموم شهروندان است. پرسش درباره تساوی سهم الارث دختر و پسر، به ویژه در شرایطی که متوفی تنها یک فرزند دارد یا فرزندان از هر دو جنس حضور دارند، یکی از رایج ترین ابهامات در این زمینه است. این مقاله با هدف روشنگری و ارائه تحلیلی جامع از قوانین جاری (سال های 1403 و 1404) در خصوص سهم الارث فرزندان، به بررسی دقیق سناریوهای مختلف می پردازد تا تصویر روشنی از این مقررات ارائه دهد.

بررسی اصل کلی قانون ارث فرزندان در ایران (1403/1404)

قانون ارث در ایران، با اتکا به فقه اسلامی و مواد قانونی مدنی، ساختاری مشخص و سلسله مراتبی دارد. بر اساس ماده 861 قانون مدنی، موجب ارث دو امر است: نسب (قرابت خونی) و سبب (قرابت ناشی از ازدواج). فرزندان، به عنوان نزدیک ترین خویشاوندان نسبی، در طبقه اول و درجه اول وراث قرار دارند و در صورت وجود آن ها، دیگر طبقات و درجات (مانند پدر و مادر، خواهر و برادر، عمو و عمه) از ارث محروم می شوند.

اصل اساسی در تقسیم سهم الارث بین فرزندان دختر و پسر، همان قاعده ای است که در ماده 907 قانون مدنی به صراحت بیان شده است: اگر متوفی دارای اولاد متعدد باشد و بعضی از آنها پسر و بعضی دختر باشند، پسر دو برابر دختر ارث می برد. این قاعده، که از اصول فقه اسلامی نشأت گرفته و در طول زمان در قانون مدنی ایران حفظ شده است، مسئولیت های مالی مردان در تأمین نفقه خانواده را یکی از دلایل این تفاوت می داند.

برخلاف شایعات و تصورات رایج، هیچ قانون جدیدی در سال های 1403 یا 1404 تصویب نشده است که منجر به تساوی کامل و بی قید و شرط سهم الارث دختر و پسر در تمامی حالات شود. بنابراین، اصل سهم پسر دو برابر سهم دختر است همچنان به قوت خود باقی است و در تقسیم ماترک بین فرزندان مختلط از نظر جنسیت، ملاک عمل قرار می گیرد. این بدان معناست که در شرایط عادی و بدون وصیت یا اقدام قانونی دیگر در زمان حیات متوفی، تفاوت در سهم الارث بر اساس جنسیت برقرار است.

قاعده سهم پسر دو برابر سهم دختر است از اصول اساسی قانون مدنی ایران در تقسیم ارث بین فرزندان محسوب می شود و تاکنون هیچ قانون جدیدی برای تغییر کامل این اصل تصویب نشده است.

درک این اصل برای وراث و افرادی که قصد برنامه ریزی برای آینده اموال خود را دارند، حیاتی است. این قانون نه تنها بر اموال منقول بلکه بر اموال غیرمنقول نیز حاکم است و تمامی دارایی های متوفی، پس از کسر دیون و اجرای وصایا، بر اساس این نسبت بین فرزندان تقسیم می شود.

سهم الارث در سناریوهای خاص: چه زمانی ارث برابر تلقی می شود؟

اگرچه اصل کلی بر عدم تساوی سهم الارث دختر و پسر در صورت وجود همزمان آن ها است، اما قانون حالات خاصی را نیز پیش بینی کرده که از نظر عملی یا ماهوی، می توان آن را نوعی برابری در سهم دریافتی تلقی کرد. درک این سناریوها برای پاسخ دقیق به ابهامات ضروری است.

متوفی و تنها یک فرزند (دختر یا پسر): پاسخ به سوال اصلی مقاله

این سناریو، قلب اصلی پرسش آیا ارث تک دختر و پسر مساوی است را تشکیل می دهد. بر اساس قوانین ارث در ایران، اگر متوفی تنها یک فرزند داشته باشد، خواه آن فرزند دختر باشد یا پسر، و هیچ وارث دیگری در طبقه اول (مانند پدر یا مادر متوفی) یا زوج/زوجه متوفی وجود نداشته باشد، تمام ترکه و اموال به همان یک فرزند می رسد. در این حالت، از نظر میزان کلی سهم الارث، تفاوتی بین دختر یا پسر بودن تنها فرزند وجود ندارد؛ چرا که هر دو جنس تمامی ترکه را به ارث می برند. به عبارت دیگر، هر یک از آن ها 100% از اموال متوفی را مالک می شود. این همان نقطه ای است که در پاسخ به پرسش اصلی مقاله، می توان گفت در این شرایط خاص، سهم دریافتی از نظر مالکیت بر کل ترکه، برابر است.

متوفی و چندین فرزند همجنس (همه دختر یا همه پسر)

• اگر همه فرزندان متوفی دختر باشند: در این حالت، تمامی ترکه باقی مانده (پس از کسر دیون و وصایا و سهم احتمالی زوج/زوجه و پدر و مادر) به تساوی کامل بین دختران تقسیم می شود. مثلاً اگر متوفی سه دختر داشته باشد و وارث دیگری نباشد، هر یک از دختران یک سوم از کل ترکه را به ارث می برند.
• اگر همه فرزندان متوفی پسر باشند: مشابه حالت قبل، اگر همه فرزندان متوفی پسر باشند، ترکه به تساوی کامل بین آن ها تقسیم خواهد شد. برای مثال، اگر متوفی دو پسر داشته باشد و وارث دیگری نباشد، هر یک از پسران نصف ترکه را مالک می شوند.

این دو حالت نشان می دهند که تفاوت جنسیتی در سهم الارث تنها زمانی مطرح می شود که ترکیب فرزندان متوفی، هم دختر و هم پسر باشد.

متوفی و فرزندان دختر و پسر به طور همزمان

این رایج ترین سناریو در بحث ارث فرزندان است و همان طور که پیش تر ذکر شد، قاعده سهم هر پسر دو برابر سهم هر دختر است در اینجا به طور کامل اعمال می شود. برای درک بهتر، مثالی عددی ارائه می شود:

فرض کنید مجموع ترکه متوفی، پس از کسر دیون و وصایا و سهم همسر (اگر وجود داشته باشد) 1,000,000,000 تومان (یک میلیارد تومان) باشد و متوفی دارای 1 دختر و 1 پسر باشد:

برای محاسبه سهم هر یک، مجموع سهم ها را به واحد تبدیل می کنیم. هر پسر 2 واحد و هر دختر 1 واحد محسوب می شود. پس:

1. پسر: 2 واحد
2. دختر: 1 واحد

مجموع واحدها: 2 + 1 = 3 واحد

اکنون، کل ترکه را بر مجموع واحدها تقسیم می کنیم تا ارزش هر واحد به دست آید:

1,000,000,000 تومان / 3 واحد ≈ 333,333,333 تومان (ارزش هر واحد)

سهم الارث هر یک به شرح زیر خواهد بود:

• سهم دختر: 1 واحد × 333,333,333 تومان = 333,333,333 تومان
• سهم پسر: 2 واحد × 333,333,333 تومان = 666,666,666 تومان

این مثال به وضوح نشان می دهد که در صورت وجود فرزندان از هر دو جنس، تفاوت در سهم الارث کاملاً مشهود و بر اساس نسبت دو به یک است.

تاثیر جنسیت والدین بر سهم الارث فرزندان: ارث از پدر و مادر

یکی دیگر از پرسش های رایج در خصوص تقسیم ارث، این است که آیا جنسیت والد متوفی (پدر یا مادر) بر میزان سهم الارث فرزندان تأثیرگذار است؟ پاسخ صریح به این پرسش خیر است. قاعده کلی سهم پسر دو برابر سهم دختر هم برای ارثی که از پدر به فرزندان می رسد و هم برای ارثی که از مادر به فرزندان منتقل می شود، صادق است و در این زمینه تفاوتی وجود ندارد.

به عبارت دیگر، ماهیت اموال و نحوه تقسیم آن ها بر اساس نسبت های قانونی، صرف نظر از اینکه متوفی پدر باشد یا مادر، ثابت می ماند. این اصل بر مبنای مواد 907 تا 911 قانون مدنی استوار است که بدون اشاره به جنسیت والد متوفی، به تقسیم سهم الارث فرزندان و نوادگان می پردازد. بنابراین، چه پدر خانواده فوت کند و چه مادر، اگر فرزندان پسر و دختر به طور همزمان حضور داشته باشند، سهم الارث هر پسر دو برابر سهم هر دختر خواهد بود. این ثبات در قانون گذاری، از ایجاد ابهام و تفاسیر متعدد در چنین مواردی جلوگیری می کند.

عوامل موثر بر سهم الارث فرزندان و استثنائات قانونی

تقسیم ارث تنها به قاعده کلی سهم الارث فرزندان محدود نمی شود و عوامل دیگری نیز می توانند بر آن تأثیرگذار باشند. شناخت این عوامل و استثنائات برای درک کامل فرآیند تقسیم ترکه ضروری است.

نقش همسر متوفی در تقسیم ارث

در نظام حقوقی ایران، همسر (زوج یا زوجه) متوفی یکی از وارثان طبقه اول محسوب می شود و سهم مشخصی از ترکه دارد که قبل از تقسیم بین فرزندان، باید پرداخت شود. سهم همسر به شرح زیر است:

• اگر متوفی فرزند یا نوه داشته باشد:
  • سهم زوجه (زن متوفی): یک هشتم از کل ترکه (چه اموال منقول و چه قیمت اعیانی اموال غیرمنقول).
  • سهم زوج (شوهر متوفی): یک چهارم از کل ترکه.
• اگر متوفی فرزند یا نوه نداشته باشد:
  • سهم زوجه (زن متوفی): یک چهارم از کل ترکه.
  • سهم زوج (شوهر متوفی): یک دوم از کل ترکه.

پس از کسر سهم همسر، مابقی ترکه بین فرزندان و سایر ورثه طبق ضوابط قانونی تقسیم خواهد شد. این موضوع نشان می دهد که وجود همسر، مستقیماً بر میزان ترکه قابل تقسیم بین فرزندان اثر می گذارد.

سهم الارث نوادگان (اولادِ اولاد)

نوادگان (فرزندانِ فرزندان) در قانون مدنی، به عنوان اولادِ اولاد شناخته می شوند و تنها در شرایط خاصی از متوفی ارث می برند. ماده 910 و 911 قانون مدنی این موضوع را تبیین می کنند:

• عدم وجود فرزندان بلافصل: بر اساس ماده 910 قانون مدنی، هرگاه متوفی دارای فرزندان بلافصل (دختر یا پسر) باشد، نوادگان او (یعنی فرزندان آن فرزندان) از ارث محروم می شوند. به عبارت دیگر، تا زمانی که یک فرزند مستقیم متوفی زنده باشد، نوه ارث نمی برد.
• قائم مقامی نوادگان: ماده 911 قانون مدنی بیان می کند که اگر متوفی اولاد بلافصل نداشته باشد، اولادِ اولاد او (نوادگان) قائم مقام اولاد محسوب شده و به جای والد خود ارث می برند. در این حالت، تقسیم ارث بین نوادگان بر حسب نسل به عمل می آید؛ یعنی هر نسل، سهم کسی را می برد که توسط او به متوفی می رسد. همچنین، در تقسیم بین نوادگان نیز قاعده پسر دو برابر دختر اعمال می شود، با این تفاوت که سهم نوه بر اساس جنسیت پدر یا مادرش (که فرزند متوفی بوده) و با رعایت نسبت دو به یک تقسیم می گردد.

به عنوان مثال، اگر متوفی فرزندی نداشته باشد اما یک نوه پسری از پسرش و یک نوه دختری از دخترش داشته باشد، نوه پسری دو برابر نوه دختری ارث می برد. در واقع، نوه پسری سهم پدرش (دو واحد) و نوه دختری سهم مادرش (یک واحد) را به ارث می برد.

دیون و وصایای متوفی: اولویت در پرداخت و اجرا

قبل از هرگونه تقسیم ترکه بین ورثه، ابتدا باید دیون و تعهدات مالی متوفی از اموال او پرداخت شود. این دیون شامل بدهی ها، مهریه همسر، نفقه معوقه، و هزینه های کفن و دفن می شود که همگی مقدم بر ارث هستند. پس از پرداخت دیون، نوبت به اجرای وصایای متوفی می رسد.

متوفی می تواند تا یک سوم از اموال خود را به دلخواه وصیت کند (وصیت تملیکی). این وصیت تا یک سوم، بدون نیاز به رضایت وراث، معتبر و لازم الاجرا است. اگر وصیت متوفی بیش از یک سوم اموال باشد، اجرای بخش مازاد بر یک سوم، منوط به تنفیذ و رضایت تمامی وراث خواهد بود. این اولویت بندی نشان می دهد که میزان نهایی ترکه قابل تقسیم بین فرزندان، تحت تأثیر دیون و وصایای معتبر متوفی قرار می گیرد و تنها پس از تسویه این موارد، خالص ترکه برای تقسیم باقی می ماند.

راهکارهای قانونی برای تعدیل و برابری نسبی سهم الارث دختر و پسر

با وجود اینکه قانون ارث در ایران، در حالت عادی سهم الارث پسر را دو برابر سهم دختر تعیین کرده است، اما راه های قانونی متعددی وجود دارد که یک فرد می تواند در زمان حیات خود برای تعدیل و نزدیک تر کردن سهم الارث فرزندان (دختر و پسر) به برابری، از آن ها بهره مند شود. این راهکارها امکان انعطاف پذیری و اعمال نظر فرد در توزیع اموال را فراهم می آورد.

وصیت تا یک سوم اموال

یکی از متداول ترین و شناخته شده ترین ابزارها برای اعمال اراده متوفی در تقسیم اموال، «وصیت» است. بر اساس ماده 837 قانون مدنی، هر فرد می تواند تا یک سوم از کل اموال خود را برای پس از فوتش به هر کسی (چه از ورثه و چه غیرورثه) وصیت کند. این بخش از وصیت، موسوم به «ثلث اموال»، بدون نیاز به رضایت وراث، پس از فوت لازم الاجرا است.

فرد می تواند از این ظرفیت قانونی برای افزایش سهم دختران خود به نحوی استفاده کند که سهم آن ها به سهم پسران نزدیک تر شود یا حتی برابر شود. به عنوان مثال، اگر فردی دارای یک پسر و یک دختر باشد و بخواهد سهم آن ها را برابر کند، می تواند در وصیت نامه خود قید کند که از ثلث اموالش، مبلغی معادل تفاوت سهم الارث قانونی پسر و دختر، به دخترش تعلق بگیرد. در این صورت، سهم دختر از طریق وصیت و سهم ارث قانونی، به سهم پسر نزدیک می شود.

نکته مهم این است که اگر وصیت متوفی بیش از یک سوم اموال باشد، اجرای مازاد بر ثلث، نیازمند «تنفیذ» و رضایت تمامی وراث است. اگر ورثه مازاد بر ثلث را تأیید نکنند، وصیت فقط تا سقف یک سوم اعتبار خواهد داشت.

هبه، صلح عمری و سایر عقود معوض در زمان حیات

علاوه بر وصیت، افراد می توانند در زمان حیات خود و با استفاده از عقود و قراردادهای قانونی، اموالشان را به نحو دلخواه بین فرزندانشان تقسیم کنند. این روش ها از اعتبار قانونی بالایی برخوردارند و برخلاف وصیت (در خصوص مازاد بر ثلث)، پس از فوت متوفی نیازی به تنفیذ ورثه ندارند.

• هبه (بخشش): فرد می تواند بخشی از اموال یا تمام آن ها را در زمان حیات خود به صورت بلاعوض به فرزندان خود (دختر و پسر) هبه کند. در عقد هبه، واهب (بخشنده) می تواند شرایطی را نیز در نظر بگیرد، مانند شرط رجوع (بازپس گیری) که معمولاً برای حفظ امنیت مالی واهب استفاده می شود. اگر هبه به طور صحیح و با رعایت شرایط قانونی (از جمله قبض مال موهوبه توسط متهب) انجام شود، این اموال از ترکه متوفی خارج شده و مشمول قوانین ارث نمی شوند.
• صلح عمری: صلح عمری یکی از قدرتمندترین ابزارهای حقوقی برای تقسیم اموال در زمان حیات با حفظ منافع مالک است. در این عقد، فرد می تواند مال یا اموالی را به یکی از فرزندان یا همه آن ها صلح کند، با این شرط که حق استفاده از منافع آن (مثل اجاره بها، سود و سکونت) تا زمان حیات خود فرد (مصالح) باقی بماند. پس از فوت مصالح، مالکیت کامل و بدون قید و شرط به متصالح (کسی که مال به او صلح شده) منتقل می شود. مزیت صلح عمری این است که:
  1. مال از زمان عقد از مالکیت مصالح خارج می شود.
  2. حق انتفاع (استفاده) از مال تا زمان فوت مصالح برای او محفوظ می ماند.
  3. پس از فوت، مال بدون نیاز به فرآیندهای طولانی انحصار وراثت و بدون دخالت سایر ورثه (و بدون نیاز به تنفیذ آن ها) به متصالح منتقل می گردد.

  فرد می تواند از طریق صلح عمری، اموال خود را به تساوی یا هر نسبت دیگری که مد نظر دارد، بین فرزندان خود تقسیم کند و از این طریق، از اعمال قاعده 2:1 ارث جلوگیری نماید. این عقد باید به صورت رسمی در دفتر اسناد رسمی ثبت شود تا از اعتبار حقوقی بالایی برخوردار باشد.

• عقود معوض: استفاده از عقود معوض مانند بیع (خرید و فروش) نیز می تواند راهکاری برای انتقال اموال به فرزندان باشد. اگر فرد در زمان حیات، مالی را به یکی از فرزندان خود بفروشد (حتی با ثمن ناچیز یا اقساط طولانی)، این مال از مالکیت او خارج شده و مشمول ترکه نمی شود. البته، در این روش باید جنبه های واقعی و صوری بودن معامله در نظر گرفته شود تا در آینده مشکلی از جهت ادعای صوری بودن معامله پیش نیاید.

استفاده از این راهکارها به افراد این امکان را می دهد که با برنامه ریزی حقوقی دقیق در زمان حیات، اراده خود را در خصوص تقسیم عادلانه تر اموال بین فرزندان خود، به ویژه برای برابری سهم دختران و پسران، اعمال کنند.

محاسبات عملی سهم الارث فرزندان: گام به گام

برای روشن تر شدن چگونگی تقسیم سهم الارث در سناریوهای مختلف، ارائه یک مثال عملی و گام به گام می تواند بسیار کمک کننده باشد. فرض کنید متوفایی مبلغ 1,500,000,000 تومان (یک میلیارد و پانصد میلیون تومان) دارایی خالص (ماترک، پس از پرداخت دیون و اجرای وصایا) دارد. این متوفی دارای یک همسر، دو پسر و یک دختر است.

عنوان	شرح	مبلغ یا نسبت
کل ترکه خالص	دارایی متوفی پس از کسر دیون و وصایا	1,500,000,000 تومان
ورثه طبقه اول	همسر، 2 پسر، 1 دختر	–

گام 1: محاسبه سهم همسر

با توجه به وجود فرزندان، سهم همسر متوفی (زوجه) یک هشتم (1/8) از کل ترکه است.

• سهم همسر = 1/8 × 1,500,000,000 تومان = 187,500,000 تومان

گام 2: محاسبه باقی مانده ترکه برای فرزندان

پس از کسر سهم همسر، باقی مانده ترکه بین فرزندان تقسیم می شود.

• باقی مانده ترکه = 1,500,000,000 تومان – 187,500,000 تومان = 1,312,500,000 تومان

گام 3: تبدیل سهم فرزندان به واحد

همان طور که گفته شد، سهم هر پسر 2 واحد و سهم هر دختر 1 واحد است. بنابراین:

• تعداد پسران: 2 نفر (هر کدام 2 واحد) = 2 × 2 = 4 واحد
• تعداد دختران: 1 نفر (هر کدام 1 واحد) = 1 × 1 = 1 واحد
• مجموع کل واحدها برای فرزندان = 4 واحد (پسران) + 1 واحد (دختر) = 5 واحد

گام 4: محاسبه ارزش هر واحد

باقی مانده ترکه را بر مجموع واحدها تقسیم می کنیم تا ارزش هر واحد به دست آید.

• ارزش هر واحد = 1,312,500,000 تومان / 5 واحد = 262,500,000 تومان

گام 5: محاسبه سهم نهایی هر فرزند

• سهم هر دختر: 1 واحد × 262,500,000 تومان = 262,500,000 تومان
• سهم هر پسر: 2 واحد × 262,500,000 تومان = 525,000,000 تومان

خلاصه تقسیم نهایی:

• سهم همسر: 187,500,000 تومان
• سهم دختر: 262,500,000 تومان
• سهم هر پسر: 525,000,000 تومان
• مجموع سهم دو پسر: 1,050,000,000 تومان
• مجموع کل ترکه تقسیم شده: 187,500,000 (همسر) + 262,500,000 (دختر) + 1,050,000,000 (دو پسر) = 1,500,000,000 تومان

این مثال نشان می دهد که چگونه سهم الارث همسر ابتدا جدا شده و سپس باقی مانده بر اساس نسبت های قانونی بین فرزندان دختر و پسر تقسیم می گردد. دقت در این محاسبات از بروز اختلافات بعدی جلوگیری می کند.

نکات مهم در قانون ارث فرزندان (سال 1403/1404)

قوانین ارث، با وجود وضوح نسبی در اصول کلی، دارای جزئیات و ظرایفی است که عدم آگاهی از آن ها می تواند به ابهامات و حتی اختلافات حقوقی منجر شود. در ادامه به برخی از مهمترین نکات که در سال 1403 و 1404 نیز معتبر هستند، می پردازیم:

1. عدم تفاوت در ارث اموال منقول و غیرمنقول: قانون ارث، بین اموال منقول (مانند پول، سهام، خودرو) و اموال غیرمنقول (مانند زمین، ساختمان) تفاوتی در نحوه تقسیم قائل نیست. تمامی این اموال، پس از کسر سهم احتمالی همسر و سایر مقدمات، بر اساس نسبت های قانونی (پسر دو برابر دختر) بین فرزندان تقسیم می شوند. تنها استثناء در این مورد، مربوط به قیمت اعیانی (ساختمان و مستحدثات) و عرصه (زمین) اموال غیرمنقول برای زوجه است که زوجه از اعیان ارث می برد و از قیمت عرصه، نه خود آن.
2. تأثیر حجب و محرومیت از ارث: در مواردی خاص، ممکن است فردی به دلیل حجب (وجود وراث نزدیک تر که باعث محرومیت وراث دورتر می شوند) یا محرومیت از ارث (مانند قتل عمد متوفی توسط وارث) از ارث محروم شود. این موارد می تواند بر سهم سایر ورثه تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، وجود یک فرزند بلافصل، نوه ها را از ارث محروم می کند.
3. ارث بری غایب مفقودالاثر: اگر یکی از ورثه غایب مفقودالاثر باشد، سهم الارث او حفظ می شود تا وضعیت او مشخص گردد. تا زمانی که حکم فوت فرضی غایب صادر نشده باشد، سهم الارث او بین سایر ورثه تقسیم نمی شود.
4. مدت زمان مطالبه ارث: در قانون ایران، برای مطالبه سهم الارث، مهلت زمانی خاصی وجود ندارد. یعنی ورثه می توانند هر زمان که بخواهند، دادخواست تقسیم ترکه را مطرح کنند. اما تأخیر در این امر می تواند منجر به پیچیدگی های بیشتر (مانند افزایش تعداد ورثه با فوت وارث اصلی) شود.
5. نقش وکیل متخصص: با توجه به پیچیدگی های حقوق ارث و تنوع سناریوهای ممکن، اکیداً توصیه می شود که برای هرگونه اقدام در زمینه تقسیم ترکه یا برنامه ریزی برای آن، با یک وکیل متخصص در امور حقوقی و خانواده مشورت شود. وکیل می تواند با ارائه راهکارهای قانونی مناسب، از بروز اختلافات جلوگیری کرده و فرآیند را تسهیل نماید.
6. لزوم اخذ گواهی انحصار وراثت: اولین گام برای تقسیم قانونی ارث، اخذ گواهی انحصار وراثت است. این گواهی سندی رسمی است که توسط شورای حل اختلاف صادر می شود و نام تمامی ورثه قانونی و میزان سهم الارث هر یک را مشخص می کند. بدون این گواهی، هیچ اقدام قانونی برای تقسیم ترکه یا انتقال اموال متوفی به ورثه امکان پذیر نیست.
7. مالیات بر ارث: ورثه موظفند سهم الارث خود را مطابق با قوانین مالیاتی کشور به اداره دارایی اعلام و مالیات مربوطه را پرداخت نمایند. نرخ مالیات بر ارث بسته به نوع دارایی و نسبت وراث با متوفی متفاوت است و باید در مهلت قانونی پس از فوت متوفی، اظهارنامه مالیاتی ارائه شود.

آگاهی از این نکات، به وراث کمک می کند تا با دیدی جامع تر و واقع بینانه تر، با موضوع تقسیم ارث برخورد کنند و از حقوق خود به نحو احسن دفاع نمایند.

نتیجه گیری

در نهایت، در پاسخ به پرسش اصلی ایا ارث تک دختر و پسر مساوی است، باید گفت که در قانون ارث ایران (سال های 1403 و 1404)، اگر متوفی تنها یک فرزند داشته باشد، خواه دختر و خواه پسر، و وارث طبقه اول دیگری (مثل پدر و مادر یا همسر) نباشد، تمامی ترکه به همان یک فرزند می رسد و از این منظر، سهم الارث آن ها در مالکیت بر کل اموال متوفی برابر است. اما در سناریوهای رایج تر که متوفی دارای چندین فرزند از هر دو جنس است، قانون صراحتاً بیان می دارد که سهم هر پسر دو برابر سهم هر دختر است و هیچ قانون جدیدی این اصل را به طور کامل تغییر نداده است.

با این حال، قانون مدنی راهکارهایی را برای افرادی که تمایل دارند سهم الارث فرزندان خود را به تساوی یا نزدیکی به آن برسانند، پیش بینی کرده است. از جمله این راهکارها می توان به وصیت تا یک سوم اموال اشاره کرد که بدون نیاز به تأیید ورثه قابل اجراست. همچنین، عقود در زمان حیات مانند هبه، صلح عمری یا سایر قراردادهای معوض، ابزارهای قدرتمندی هستند که به افراد اجازه می دهند در زمان حیات خود و با اراده کامل، اموالشان را به نحو دلخواه و با حفظ حقوق خود، بین فرزندان تقسیم کنند و بدین ترتیب، محدودیت های قانون ارث در خصوص نسبت سهم الارث را تعدیل نمایند. درک دقیق این اصول و استفاده صحیح از ابزارهای قانونی نیازمند دانش حقوقی است و مشاوره با یک وکیل متخصص می تواند راهگشا باشد.