ارث مادر از فرزند

هنگامی که فردی فوت می کند، اموال و دارایی های او که در اصطلاح حقوقی ماترک نامیده می شود، بر اساس قوانین ارث به وراث او منتقل می گردد. در این میان، سهم الارث مادر از فرزند متوفی، از جمله مسائل مهم و گاه پیچیده در حقوق ارث ایران است که بررسی دقیق شرایط و ضوابط آن برای تمامی ذینفعان ضروری است.

موضوع ارث و تقسیم ماترک، همواره یکی از حساس ترین و چالش برانگیزترین مسائل حقوقی بوده است. این حساسیت، به ویژه زمانی که پای ارتباط عمیق و فطری مادر و فرزند در میان است، دوچندان می شود. قوانین ارث در ایران، که عمدتاً برگرفته از فقه امامیه است، برای تمامی طبقات و درجات وراث، از جمله مادر، سهم مشخصی را در نظر گرفته است. با این حال، میزان این سهم می تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی نظیر حضور یا عدم حضور سایر وراث (پدر، همسر، فرزندان دیگر) و یا وجود موانعی خاص، دچار تغییر و تحول شود. درک صحیح این سازوکارها، نه تنها برای مادرانی که فرزند خود را از دست داده اند، بلکه برای وکلای تازه کار، دانشجویان حقوق و هر فردی که به دنبال افزایش دانش حقوقی خود در این زمینه است، حیاتی است. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و دقیق، به بررسی تمامی جنبه های

سهم الارث مادر از فرزند

در حقوق ایران می پردازد و سناریوهای مختلف را با استناد به مواد قانونی تحلیل می کند.

مبانی حقوقی ارث و جایگاه مادر در آن

برای درک چگونگی

ارث مادر از فرزند

، ابتدا لازم است با مفاهیم بنیادی ارث در حقوق ایران و جایگاه وراث در این نظام حقوقی آشنا شویم. ارث، پدیده ای حقوقی است که با فوت حقیقی یا فرضی یک شخص (مورث)، اموال، حقوق و دیون او به وراثش منتقل می شود. این انتقال، قهری و بدون نیاز به اراده وارث صورت می گیرد.

تعریف ارث و ماترک در حقوق ایران

ماده ۸۶۷ قانون مدنی ایران تصریح می کند که ارث به موت حقیقی یا فوت فرضی مورث تحقق پیدا می کند. به عبارت دیگر، تا زمانی که فردی زنده است، اموال او به کسی به عنوان ارث نمی رسد.

ماترک

نیز به مجموعه ای از اموال منقول (مانند پول، خودرو، سهام) و غیرمنقول (مانند زمین، ساختمان) و همچنین حقوق و دیون متوفی اطلاق می شود که پس از فوت او باقی می ماند. این ماترک، پس از کسر دیون، هزینه های کفن و دفن و اجرای وصیت نامه، میان وراث قانونی تقسیم می گردد.

شرایط تحقق ارث و اصول کلی تقسیم

برای آنکه یک فرد بتواند از متوفی ارث ببرد، دو شرط اساسی باید محقق شود:

1. فوت مورث: همانطور که ذکر شد، ارث تنها با فوت حقیقی یا حکم فوت فرضی مورث محقق می شود.
2. حیات وارث در زمان فوت مورث: ماده ۸۷۵ قانون مدنی بیان می دارد که «شرط وراثت، زنده بودن در حین فوت مورث است و اگر حملی باشد در صورتی ارث می برد که نطفه او حین الموت منعقد بوده و زنده هم متولد شود اگر چه فوراً پس از تولد بمیرد.» این اصل، مبنای اصلی تعیین وراث و سهم الارث آن هاست.

علاوه بر این،

عدم وجود موانع ارث

نیز از شرایط ضروری است. موانعی مانند قتل مورث توسط وارث، کفر (در فقه امامیه) و لعان (که منجر به نفی ولد می شود)، می توانند مانع از ارث بردن فرد شوند. اصول کلی تقسیم ارث نیز بر پایه طبقات و درجات وراث استوار است که در ادامه به تفصیل توضیح داده می شود.

طبقات و درجات ارث

قانون مدنی ایران، وراث را بر اساس رابطه خویشاوندی با متوفی به سه طبقه اصلی تقسیم می کند که هر طبقه، مانع ارث بردن طبقه بعدی می شود. این بدان معناست که تا زمانی که حتی یک نفر از وراث طبقه اول وجود داشته باشد، نوبت به وراث طبقه دوم نمی رسد و همینطور برای طبقه دوم نسبت به طبقه سوم. مادر، به عنوان یکی از وراث مهم، در طبقه اول جای دارد.

• طبقه اول: شامل پدر، مادر، اولاد و اولاد اولاد (نوه ها).
• طبقه دوم: شامل اجداد (پدربزرگ و مادربزرگ)، برادر و خواهر و اولاد آن ها.
• طبقه سوم: شامل اعمام (عموها)، عمات (عمه ها)، اخوال (دایی ها) و خالات (خاله ها) و اولاد آن ها.

مادر، به دلیل حضور در طبقه اول، همواره جزو اولین گروه از وراثی است که از فرزند خود ارث می برد، مگر آنکه مانعی قانونی وجود داشته باشد. میزان سهم او، بسته به وجود یا عدم وجود سایر وراث در همین طبقه و برخی شرایط خاص، متفاوت خواهد بود.

سهم الارث مادر از فرزند در سناریوهای مختلف

تعیین دقیق

میزان ارث مادر از فرزند

، مستلزم بررسی دقیق هر سناریو بر اساس حضور یا عدم حضور سایر وراث طبقه اول است. این بخش، به تفصیل به این حالات می پردازد.

سهم الارث مادر در صورت عدم وجود فرزندان متوفی (اولاد یا اولاد اولاد)

در شرایطی که فرزند متوفی، خود دارای فرزند یا نوه نباشد، وضعیت سهم الارث مادر به شرح زیر است:

1. مادر تنها وارث باشد:

   اگر متوفی هیچ وارثی به جز مادر خود نداشته باشد (نه پدر، نه همسر و نه هیچ فرزندی)، طبق ماده ۹۰۶ قانون مدنی، تمام ترکه به مادر می رسد. در این حالت، ابتدا یک سوم به عنوان فرض مادر و مابقی (دو سوم) به رد به مادر تعلق می گیرد.

2. مادر و پدر تنها وراث باشند:

   در این حالت، اگر فرزند متوفی فاقد اولاد یا اولاد اولاد باشد، مادر یک سوم (فرض) و پدر دو سوم (باقی مانده) ترکه را به ارث می برند.

3. مادر و همسر (زوج/زوجه) تنها وراث باشند:

   اگر متوفی دارای همسر دائم و مادر باشد، و فرزند یا پدری نداشته باشد، ابتدا سهم همسر از ترکه جدا می شود. در صورت فوت مرد، همسر (زوجه) یک چهارم و در صورت فوت زن، همسر (زوج) یک دوم از ترکه را به ارث می برد. مابقی ترکه به مادر می رسد، که در این حالت نیز سهم مادر شامل فرض و رد خواهد بود.

4. مادر، پدر و همسر (زوج/زوجه) وراث باشند:

   در این سناریو، ابتدا سهم همسر (یک چهارم برای زوجه و یک دوم برای زوج) جدا می شود. سپس از باقی مانده ترکه، مادر یک سوم و پدر دو سوم را به ارث می برد.

توضیح مفاهیم فرض و رد:

در نظام ارثی اسلامی، «فرض» به سهمی گفته می شود که به موجب نص صریح قرآن یا قانون، برای وراث خاصی تعیین شده است (مانند یک ششم، یک سوم، یک دوم و غیره). «رد» نیز به حالتی اشاره دارد که پس از کسر فروض وراث، اگر از ترکه چیزی باقی بماند و وارثی برای گرفتن آن به عنوان «قرابت» وجود نداشته باشد، این مازاد به نسبت سهم فرضی به صاحبان فرض رد می شود. البته در برخی موارد، مانند وجود برادر و خواهر برای متوفی که می توانند سهم مادر را کاهش دهند (اخوه حاجبه)، رد به مادر تعلق نمی گیرد.

سهم الارث مادر در صورت وجود فرزندان متوفی (اولاد یا اولاد اولاد)

زمانی که فرزند متوفی، خود دارای فرزند یا نوه باشد، سهم الارث مادر تغییر می کند و معمولاً کاهش می یابد.

1. مادر و یک یا چند فرزند دختر:

   در این حالت، سهم مادر به یک ششم (فرض) کاهش می یابد. مابقی ترکه، پس از کسر فرض مادر و سهم همسر (اگر باشد)، میان فرزندان دختر (به نسبت سهم آن ها) تقسیم می شود. در این سناریو، اگر پس از تقسیم سهم فرض مادر و سهم فرض فرزندان دختر، چیزی از ترکه باقی بماند، به رد به مادر و دختران تعلق می گیرد.

2. مادر و یک یا چند فرزند پسر (یا پسر و دختر):

   در صورت وجود فرزندان پسر (یا ترکیبی از پسر و دختر)، سهم مادر به یک ششم (فرض) کاهش می یابد و دیگر به مادر «رد» تعلق نمی گیرد. مابقی ترکه پس از کسر سهم فرض مادر و همسر (اگر باشد)، به نسبت سهم قانونی (پسر دو برابر دختر) میان فرزندان تقسیم می شود.

3. مادر و پدر و یک یا چند فرزند دختر:

   در این سناریو، سهم مادر یک ششم (فرض) و سهم پدر نیز یک ششم (فرض) است. مابقی ترکه پس از کسر این فروض، به فرزندان دختر می رسد. اگر چیزی از ترکه باقی بماند، به رد به مادر، پدر و دختران تعلق می گیرد.

4. مادر و پدر و یک یا چند فرزند پسر (یا پسر و دختر):

   در این حالت نیز، سهم مادر یک ششم (فرض) و سهم پدر نیز یک ششم (فرض) است. اما در اینجا، رد به مادر و پدر تعلق نمی گیرد و مابقی ترکه به نسبت سهم قانونی میان فرزندان تقسیم می شود.

5. مادر، همسر (زوج/زوجه) و یک یا چند فرزند:

   ابتدا سهم همسر از کل ترکه جدا می شود (یک چهارم برای زوجه و یک هشتم برای زوج در صورت وجود فرزند). سپس، از مابقی ترکه، سهم مادر یک ششم (فرض) خواهد بود. باقی مانده میان فرزندان تقسیم می شود (پسر دو برابر دختر). در این حالت نیز رد به مادر تعلق نمی گیرد.

6. مادر، پدر، همسر (زوج/زوجه) و یک یا چند فرزند:

   در این پیچیده ترین سناریو، ابتدا سهم همسر (یک هشتم برای زوجه و یک چهارم برای زوج) جدا می شود. سپس سهم مادر یک ششم و سهم پدر نیز یک ششم از مابقی ترکه است. باقی مانده ترکه به نسبت سهم قانونی میان فرزندان (پسر دو برابر دختر) تقسیم خواهد شد و رد به هیچ کدام از والدین تعلق نمی گیرد.

برای شفاف سازی بیشتر

سهم الارث مادر از فرزند متوفی

، می توانیم سهم الارث را در قالب یک جدول ساده سازی کنیم:

وراث موجود	سهم مادر	نحوه محاسبه
فقط مادر	تمام ترکه	یک سوم به فرض، دو سوم به رد
مادر و پدر (بدون فرزند)	یک سوم	فرض
مادر، همسر (بدون فرزند)	مابقی پس از سهم همسر	ابتدا سهم همسر، سپس مابقی به مادر به فرض و رد
مادر، پدر، همسر (بدون فرزند)	یک سوم (از مابقی)	ابتدا سهم همسر، سپس مادر یک سوم از باقی مانده
مادر و یک یا چند فرزند دختر	یک ششم	فرض، با امکان رد در صورت مازاد
مادر و یک یا چند فرزند پسر (یا پسر و دختر)	یک ششم	فرض، بدون رد
مادر، پدر و یک یا چند فرزند دختر	یک ششم	فرض، با امکان رد
مادر، پدر و یک یا چند فرزند پسر (یا پسر و دختر)	یک ششم	فرض، بدون رد
مادر، همسر و یک یا چند فرزند	یک ششم (از مابقی)	ابتدا سهم همسر، سپس مادر یک ششم، بدون رد
مادر، پدر، همسر و یک یا چند فرزند	یک ششم (از مابقی)	ابتدا سهم همسر، سپس مادر یک ششم، پدر یک ششم، بدون رد

نقش اخوه حاجبه در کاهش سهم الارث مادر

یکی از نکات حقوقی مهم و ظریف در بحث

ارث مادر از فرزند

، مفهوم «اخوه حاجبه» است. حاجب در لغت به معنای مانع و بازدارنده است. در حقوق ارث،

حاجب نقص

به معنای کاستن از سهم الارث یک وارث به دلیل وجود وارث دیگر است، در حالی که

حاجب حرمان

به معنای محروم کردن کامل یک وارث از ارث می باشد (مانند محرومیت نوه ها در صورت وجود فرزندان متوفی). اخوه حاجبه، نوعی حاجب نقص است که می تواند سهم الارث مادر را کاهش دهد.

مطابق ماده 906 قانون مدنی، وجود اخوه حاجبه (برادر و خواهر متوفی) می تواند سهم الارث مادر را از یک سوم به یک ششم کاهش دهد، حتی اگر متوفی فرزند نداشته باشد. این یکی از استثنائات مهم در محاسبه سهم مادر است و برای جلوگیری از تقسیم نامتوازن ارث میان وارثان نزدیکتر به متوفی در شرایط خاص وضع شده است.

شرایط دقیق تحقق اخوه حاجبه (برادر و خواهر متوفی) برای کاهش سهم مادر به شرح زیر است:

• تعداد: حداقل دو برادر یا یک برادر به همراه دو خواهر، یا چهار خواهر برای متوفی وجود داشته باشند.
• حیات پدر متوفی: پدر متوفی باید در قید حیات باشد.
• عدم ممنوعیت از ارث: برادران و خواهران نباید به دلیل موانعی مانند قتل مورث، از ارث ممنوع باشند.
• نسبت خویشاوندی: برادران و خواهران باید «ابوینی» (از یک پدر و مادر) یا «ابی» (فقط از پدر مشترک) باشند. برادران و خواهران «امی» (فقط از مادر مشترک) نمی توانند حاجب نقص مادر شوند.

اگر تمامی این شرایط به صورت همزمان وجود داشته باشند، حتی در غیاب فرزندان متوفی، سهم مادر از یک سوم به یک ششم کاهش می یابد و دیگر به مادر «رد» تعلق نمی گیرد. این بدان معناست که هر آنچه از ماترک باقی بماند، به برادران و خواهران (اخوه حاجبه) و دیگر وراث (اگر باشند) می رسد، نه مادر.

مثال: فرض کنید فرزندی فوت کرده و وراث او عبارتند از: مادر، پدر، و دو برادر ابوینی. در این حالت، چون پدر متوفی زنده است و تعداد برادران نیز به حد نصاب (دو برادر) رسیده، این دو برادر اخوه حاجبه محسوب می شوند و سهم مادر را از یک سوم به یک ششم کاهش می دهند. بنابراین، سهم مادر یک ششم، سهم پدر یک ششم، و مابقی ترکه به برادران می رسد.

سناریوهای خاص و نکات تکمیلی

علاوه بر حالات کلی، برخی سناریوهای خاص و نکات تکمیلی نیز در بحث

ارث مادر از فرزند

وجود دارد که توجه به آن ها ضروری است.

سهم الارث مادر از فرزند فوت شده متاهل در مقابل مجرد

تفاوت اصلی در

سهم الارث مادر از فرزند فوت شده متاهل

در مقایسه با فرزند مجرد، در حضور همسر (زوج یا زوجه) متوفی به عنوان یک وارث طبقه اول است.

• فرزند مجرد: در این حالت، همسری برای ارث بردن وجود ندارد و تقسیم ارث صرفاً میان پدر، مادر و احیاناً خواهر و برادر (در صورت اخوه حاجبه) صورت می گیرد. سهم مادر بدون حضور فرزندان، یک سوم است، مگر با وجود اخوه حاجبه که به یک ششم تقلیل می یابد.
• فرزند متاهل: در این حالت، ابتدا سهم همسر متوفی (زوجه یک هشتم در صورت وجود فرزند یا یک چهارم در صورت عدم وجود فرزند؛ زوج یک چهارم در صورت وجود فرزند یا یک دوم در صورت عدم وجود فرزند) از کل ماترک جدا می شود. سپس، از مابقی ترکه، سهم مادر تعیین می شود. با وجود فرزند برای متوفی، سهم مادر همواره یک ششم است و با وجود همسر، این سهم از باقی مانده محاسبه می شود.

بنابراین، حضور همسر متوفی، به طور غیرمستقیم می تواند بر مقدار سهمی که مادر نهایتاً دریافت می کند تأثیر بگذارد، زیرا سهم همسر پیش از سهم مادر از کل ترکه کسر می شود.

تکلیف سهم الارث مادر از فرزند فوت شده بعد از فوت خود مادر

این سوال که

تکلیف سهم الارث مادر از فرزند فوت شده بعد از فوت خودش چه می شود؟

به اصل «حیات وارث در زمان فوت مورث» باز می گردد (ماده ۸۷۵ قانون مدنی).

• اگر مادر قبل از فرزند فوت کند: در این حالت، مادر در زمان فوت فرزند در قید حیات نبوده است. بنابراین، هیچ سهمی از ارث فرزند به او تعلق نمی گیرد و ورثه مادر نیز نمی توانند ادعایی نسبت به سهم الارث فرزند داشته باشند.
• اگر مادر بعد از فرزند فوت کند: در این صورت، مادر در زمان فوت فرزند زنده بوده و از او ارث برده است. سهم الارث او، جزئی از ماترک مادر محسوب می شود و پس از فوت مادر، این سهم به وراث قانونی خود مادر (مثلاً پدر، خواهر و برادران مادر) منتقل می گردد. این مسئله به عنوان «ارث با واسطه» یا «انتقال قهری سهم الارث» شناخته می شود.

سهم مادر از حقوق و مستمری فرزند فوت شده (قانون تأمین اجتماعی)

یکی از ابهامات رایج، تفاوت میان

ماترک

و

مستمری یا حقوق بازنشستگی

فرزند فوت شده است. حقوق و مستمری، از جمله اموال محسوب نمی شوند که جزء ماترک متوفی قرار گرفته و بر اساس قوانین ارث تقسیم شوند. بلکه، پرداخت مستمری بازماندگان، تابعی از قوانین خاص سازمان تأمین اجتماعی (یا سایر صندوق های بازنشستگی) است و دارای شرایط و ضوابط خاص خود می باشد.

شرایط دریافت مستمری توسط مادر:

مطابق قانون تأمین اجتماعی، مادر متوفی می تواند در صورت احراز شرایط زیر از مستمری فرزند فوت شده خود سهم ببرد:

1. تحت تکفل بودن: مادر باید در زمان حیات فرزند، تحت تکفل او بوده باشد.
2. عدم دریافت مستمری دیگر: مادر نباید خود مستمری بازنشستگی یا ازکارافتادگی دیگری دریافت کند.
3. شرایط سنی یا ازکارافتادگی: مادر باید به سن ۵۵ سال تمام رسیده باشد، یا طبق تشخیص کمیسیون پزشکی سازمان تأمین اجتماعی، ازکارافتاده کلی باشد.

میزان سهم مادر از مستمری:

در صورت احراز شرایط فوق، سهم هر یک از پدر و مادر متوفی، ۲۰ درصد از مستمری استحقاقی فرزند فوت شده خواهد بود. این سهم، مستقل از سهم الارث از ماترک متوفی است و تابع قوانین و رویه های خاص تأمین اجتماعی می باشد.

نقش وصیت متوفی و دیون او در تقسیم ارث

پیش از تقسیم

سهم الارث مادر از فرزند

یا هر وارث دیگری، ماترک متوفی باید از جهات خاصی تصفیه شود:

• هزینه های کفن و دفن: ابتدا، هزینه های ضروری کفن و دفن متوفی از ماترک پرداخت می شود.
• دیون متوفی: تمامی بدهی ها و دیون متوفی (مانند وام ها، مهریه همسر، اجرت المثل، دیه و…) باید از ماترک پرداخت گردد. در این زمینه، ورثه تنها تا میزان سهم الارث خود مسئول دیون هستند و مازاد بر آن تعهدی ندارند.
• اجرای وصیت: اگر متوفی وصیت نامه ای تنظیم کرده باشد، وصایای او تا یک سوم (ثُلث) اموالش، پس از کسر دیون و هزینه ها، قابلیت اجرایی دارد. هر وصیتی مازاد بر ثلث، نیازمند تنفیذ (تایید) سایر وراث است. سهم الارث مادر و دیگر وراث، پس از اجرای این موارد محاسبه و پرداخت می شود.

مراحل قانونی مطالبه و تقسیم ارث (به اختصار)

فرآیند

تقسیم ارث

و مطالبه سهم الارث، یک روند قانونی است که شامل مراحل زیر می شود:

1. تحصیل گواهی فوت و انحصار وراثت: اولین قدم، دریافت گواهی فوت متوفی و سپس مراجعه به شورای حل اختلاف یا دادگاه صالح برای دریافت گواهی

   انحصار وراثت

   است. این گواهی، تمامی وراث قانونی و نسبت آن ها با متوفی را مشخص می کند.

2. تعیین دادگاه صالح: طبق ماده ۱۲ قانون شورای حل اختلاف، دادگاه صالح برای رسیدگی به امور مربوط به ارث (مانند حصر وراثت، تحریر ترکه، مهر و موم و رفع آن)، شورای حل اختلاف محل آخرین اقامتگاه متوفی است.
3. تصفیه ترکه: پرداخت دیون، هزینه ها و اجرای وصیت متوفی.
4. تقسیم ماترک: پس از تصفیه ترکه و مشخص شدن سهم هر وارث بر اساس گواهی انحصار وراثت و قوانین مدنی، ماترک میان وراث تقسیم می شود.

در این مسیر، پیچیدگی های حقوقی و تفاوت در شرایط هر پرونده، مشاوره با یک وکیل متخصص در امور ارث را به امری ضروری تبدیل می کند.

نتیجه گیری

سهم الارث مادر از فرزند

، همانطور که تشریح شد، موضوعی با ابعاد حقوقی متعدد و سناریوهای گوناگون است. مادر به عنوان یکی از وراث طبقه اول، همواره از فرزند خود ارث می برد، اما میزان این سهم، تحت تأثیر عواملی نظیر وجود پدر، همسر، فرزندان دیگر متوفی و همچنین حضور «اخوه حاجبه»، از یک سوم به یک ششم متغیر است. همچنین، شرایط فوت مادر قبل یا بعد از فرزند و تفاوت میان ماترک و مستمری بازماندگان، از نکات حائز اهمیت در این بحث هستند.

درک دقیق مواد قانونی، از جمله مواد ۸۶۲، ۸۷۵ و ۹۰۶ قانون مدنی، و آگاهی از تفاوت میان مفاهیمی چون «فرض» و «رد»، برای اطمینان از رعایت حقوق تمامی وراث ضروری است. پیچیدگی های ناشی از تنوع وراث، دیون متوفی و وصیت نامه احتمالی، فرآیند تقسیم ارث را به موضوعی تخصصی تبدیل می کند که نیازمند دقت و آگاهی حقوقی است. از این رو، در مواجهه با پرونده های ارث، به ویژه آن هایی که شامل سهم الارث مادر از فرزند می شوند، بهره گیری از مشاوره و راهنمایی وکلا و کارشناسان حقوقی می تواند راهگشا باشد و از بروز اختلافات احتمالی جلوگیری کند.

سوالات متداول

آیا مادر همیشه از فرزند خود ارث می برد؟

بله، طبق ماده ۸۶۲ قانون مدنی، مادر در طبقه اول وراث قرار دارد و تحت هر شرایطی (به شرط حیات در زمان فوت فرزند) از فرزند خود ارث می برد، مگر اینکه مانعی مانند قتل توسط مادر وجود داشته باشد.

چه عواملی باعث کاهش سهم الارث مادر می شوند؟

عوامل اصلی کاهش سهم الارث مادر عبارتند از:

• وجود فرزندان (اولاد یا اولاد اولاد) متوفی، که سهم مادر را از یک سوم به یک ششم کاهش می دهد.
• وجود «اخوه حاجبه» (برادران و خواهران متوفی با شرایط خاص)، که سهم مادر را از یک سوم به یک ششم کاهش می دهد، حتی اگر متوفی فرزندی نداشته باشد.

سهم مادر از ارث فرزند فوت شده متاهل بیشتر است یا مجرد؟

میزان سهم مادر (یک سوم یا یک ششم) به وجود یا عدم وجود فرزندان متوفی و اخوه حاجبه بستگی دارد، نه متاهل یا مجرد بودن فرزند. با این حال، در فرزند متاهل، سهم همسر (زوج یا زوجه) ابتدا از ترکه جدا می شود و سهم مادر از باقی مانده محاسبه می گردد که می تواند بر مقدار نهایی دریافتی تأثیر بگذارد.

آیا برادران و خواهران متوفی می توانند سهم مادر را کم کنند؟

بله، در صورت وجود شرایط خاص «اخوه حاجبه» (شامل تعداد مشخص برادر و خواهر، زنده بودن پدر و ابوینی یا ابی بودن آن ها)، برادران و خواهران متوفی می توانند سهم الارث مادر را از یک سوم به یک ششم کاهش دهند.

اگر مادر قبل از فرزند فوت کند، آیا ارثی به او تعلق می گیرد؟

خیر، طبق ماده ۸۷۵ قانون مدنی، شرط ارث بردن، زنده بودن وارث در زمان فوت مورث است. اگر مادر قبل از فرزند فوت کند، در زمان فوت فرزند در قید حیات نبوده و هیچ سهمی از ارث فرزند به او یا ورثه مادر تعلق نمی گیرد.

آیا مادر از حقوق بازنشستگی فرزند فوت شده سهم می برد؟

بله، مادر می تواند از حقوق بازنشستگی یا مستمری فرزند فوت شده، تحت شرایط خاصی که توسط قانون تأمین اجتماعی (یا سایر صندوق ها) تعیین شده است، سهم ببرد. این شرایط شامل تحت تکفل بودن، سن بالای ۵۵ سال یا ازکارافتادگی و عدم دریافت مستمری دیگر است. سهم مادر در این حالت ۲۰ درصد از مستمری است.

چه مدارکی برای مطالبه سهم الارث مادر لازم است؟

مدارک اصلی برای مطالبه سهم الارث شامل گواهی فوت متوفی، شناسنامه و کارت ملی متوفی و مادر، سند ازدواج و شناسنامه همسر (در صورت وجود)، و مهم تر از همه، گواهی

انحصار وراثت

است که توسط شورای حل اختلاف صادر می شود و وراث و سهم آن ها را مشخص می کند.