ارز دیجیتال بانک مرکزی

ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) شکلی از پول فیات یک کشور است که به صورت دیجیتالی توسط بانک مرکزی صادر و تضمین می شود. این نوع پول دیجیتال، با هدف افزایش کارایی سیستم های پرداخت، حفظ حاکمیت پولی در عصر دیجیتال، و ارائه ابزاری نوین برای سیاست گذاری پولی در جهان در حال توسعه است.

تحولات شگرف در عرصه فناوری و به ویژه ظهور رمزارزهای غیرمتمرکز، چشم انداز مالی جهانی را دگرگون ساخته است. در واکنش به این تغییرات، بانک های مرکزی در سراسر جهان به دنبال تعریف جدیدی از ماهیت پول و کارکردهای آن هستند. در این میان، مفهوم ارز دیجیتال بانک مرکزی (Central Bank Digital Currency یا به اختصار CBDC) به عنوان پاسخی محوری به چالش ها و فرصت های ناشی از دیجیتالی شدن پول مطرح شده است.

درک جامع CBDC و پیامدهای بالقوه آن بر اقتصاد ملی و بین المللی، سیستم بانکی، و حتی زندگی روزمره شهروندان از اهمیت بالایی برخوردار است. این مقاله با رویکردی تحلیلی و تخصصی، به بررسی تمامی جنبه های این پدیده پولی نوین می پردازد. از تعریف بنیادی و ویژگی های کلیدی CBDC گرفته تا مقایسه آن با انواع پول رایج و ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز، تحلیل مزایا و معایب بالقوه، بررسی مدل های خرد و کلان، و وضعیت فعلی پیاده سازی آن در کشورهای مختلف جهان (با تمرکز ویژه بر پروژه رمزریال ایران)، تمامی ابعاد این موضوع پیچیده را پوشش خواهیم داد.

ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) چیست؟

ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) به نوعی از پول ملی اطلاق می شود که برخلاف اسکناس و مسکوکات فیزیکی، کاملاً به صورت دیجیتالی وجود دارد و مستقیماً توسط بانک مرکزی یک کشور صادر و تضمین می شود. این پول، یک بدهی مستقیم بر عهده بانک مرکزی است و به لحاظ ماهیت، با سپرده های الکترونیکی که در بانک های تجاری نگهداری می شوند و بدهی آن بانک ها محسوب می گردند، تفاوت بنیادی دارد.

ویژگی های کلیدی CBDC

• بدهی مستقیم بانک مرکزی: برخلاف پول موجود در حساب های بانکی تجاری که در واقع بدهی بانک های تجاری به سپرده گذاران است، CBDC مستقیماً بدهی بانک مرکزی به دارنده آن محسوب می شود. این ویژگی ریسک اعتبار و نقدینگی را برای کاربران به حداقل می رساند و همانند پول نقد فیزیکی، از امنیت بالایی برخوردار است.
• پول مستقل و قانونی: CBDC همانند اسکناس و سکه فیزیکی، یک واحد پولی مستقل و قانونی به شمار می رود که قدرت خرید آن توسط بانک مرکزی و اعتبار دولت تضمین شده است. این بدان معناست که در تراکنش های قانونی قابل پذیرش است.
• الکترونیکی و قابل برنامه ریزی: ماهیت دیجیتال CBDC، امکانات جدیدی را فراتر از پول فیزیکی فراهم می کند. این پول می تواند قابلیت برنامه ریزی پذیری داشته باشد، به این معنی که می توان شرایط خاصی (مانند تاریخ انقضا، هدف مصرف یا محدودیت های جغرافیایی) را برای خرج کردن آن تعریف کرد. این ویژگی می تواند ابزاری قدرتمند برای اجرای سیاست های پولی هدفمند و تسهیل نوآوری در خدمات مالی باشد.

چرایی روی آوردن بانک های مرکزی به CBDC

بانک های مرکزی به دلایل متعددی به سمت توسعه و بررسی CBDC روی آورده اند که مهم ترین آن ها عبارتند از:

• حفظ حاکمیت پولی: با رشد روزافزون ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز و استیبل کوین ها، بانک های مرکزی نگران از دست دادن کنترل خود بر سیستم پولی و سیاست های پولی هستند. CBDC می تواند به عنوان یک ابزار قدرتمند برای حفظ نقش محوری بانک مرکزی در مدیریت عرضه پول و ثبات اقتصادی عمل کند.
• افزایش کارایی پرداخت ها: CBDC می تواند فرآیندهای پرداخت داخلی و به ویژه فرامرزی را سریع تر، ارزان تر و کارآمدتر سازد. حذف واسطه ها، کاهش زمان تسویه و بهبود زیرساخت های پرداخت، از جمله اهداف اصلی در این زمینه است.
• مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم: ماهیت قابل ردیابی و شفافیت CBDC (با در نظر گرفتن سیاست های حریم خصوصی)، می تواند ابزار قدرتمندی در مبارزه با فعالیت های مالی غیرقانونی باشد.
• فراگیری مالی: در بسیاری از مناطق جهان، بخش قابل توجهی از جمعیت به خدمات بانکی دسترسی ندارند. CBDC با ارائه یک بستر دیجیتالی ایمن و ارزان، می تواند دسترسی به خدمات مالی مدرن را برای این افراد تسهیل کند و به «فراگیری مالی» کمک کند.
• ابزار جدید برای سیاست پولی: قابلیت برنامه ریزی پذیری CBDC می تواند ابزارهای جدیدی را برای بانک های مرکزی در اجرای سیاست های پولی، مانند توزیع هدفمند یارانه ها یا اجرای مستقیم نرخ بهره منفی، فراهم آورد.

نقش بلاک چین و دفتر کل توزیع شده (DLT)

ایده CBDC تا حد زیادی مدیون فناوری بلاک چین و دفتر کل توزیع شده (Distributed Ledger Technology – DLT) است که در ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز مانند بیت کوین و اتریوم به کار رفته اند. با این حال، تفاوت های اساسی در نحوه استفاده از این فناوری ها وجود دارد.

در حالی که بلاک چین های عمومی مانند بیت کوین غیرمتمرکز و بدون نیاز به مجوز (permissionless) هستند، اکثر پیاده سازی های CBDC از دفترکل های توزیع شده «مجاز» (Permissioned DLT) استفاده می کنند. این بدان معناست که فقط نهادهای مالی مجاز (معمولاً بانک ها تحت نظارت بانک مرکزی) اجازه مشارکت در مدیریت و اعتبار سنجی تراکنش ها را دارند. این رویکرد، کنترل بانک مرکزی را بر سیستم حفظ کرده و در عین حال از مزایای DLT مانند امنیت، شفافیت نسبی و کاهش واسطه ها بهره مند می شود.

کریستالینا جورجیوا، مدیرعامل صندوق بین المللی پول، در سخنرانی فوریه ۲۰۲۲ خود اظهار داشت: تاریخ پول در حال ورود به فصل جدیدی است. کشورها درحالی که تلاش می کنند انواع جدید و دیجیتالی پول را آزمایش کنند، به دنبال حفظ جوانب مهم سیستم های پولی و مالی سنتی خود هستند.

CBDC در مقایسه با سایر انواع پول: شباهت ها و تفاوت ها

برای درک بهتر جایگاه و اهمیت ارز دیجیتال بانک مرکزی، ضروری است که آن را با اشکال دیگر پول که امروزه مورد استفاده قرار می گیرند، مقایسه کنیم.

مقایسه با پول نقد فیزیکی

پول نقد فیزیکی (اسکناس و سکه) نیز مانند CBDC، بدهی مستقیم بانک مرکزی است و ریسک اعتبار و نقدینگی ندارد. با این حال، تفاوت های کلیدی بسیاری وجود دارد:

• شکل فیزیکی در مقابل دیجیتال: پول نقد ملموس است و نیاز به نگهداری فیزیکی دارد، در حالی که CBDC کاملاً دیجیتال است و در کیف پول های الکترونیکی ذخیره می شود.
• قابلیت ردیابی و برنامه ریزی: پول نقد عموماً ناشناس و غیرقابل ردیابی است. اما CBDC به دلیل ماهیت دیجیتال خود، می تواند دارای قابلیت ردیابی (با سیاست های مختلف حریم خصوصی) و برنامه ریزی پذیری باشد.
• هزینه و توزیع: تولید، حمل و نقل و نگهداری پول نقد هزینه بر است. CBDC می تواند این هزینه ها را به طور چشمگیری کاهش دهد و فرآیند توزیع را ساده تر کند.

مقایسه با سپرده های بانکی (پول الکترونیکی فعلی)

سپرده های بانکی که عموم مردم از طریق کارت های اعتباری، حواله ها و بانکداری اینترنتی از آن استفاده می کنند، نیز دیجیتال هستند. با این حال، تفاوت های مهمی با CBDC دارند:

• صادرکننده و بدهی: سپرده های بانکی بدهی بانک های تجاری به مشتریان خود هستند، در حالی که CBDC بدهی مستقیم بانک مرکزی است. این یعنی در صورت ورشکستگی بانک تجاری، دارندگان سپرده های بانکی ممکن است با ریسک هایی مواجه شوند (اگرچه بیمه سپرده گذاری این ریسک را کاهش می دهد)، اما دارندگان CBDC به دلیل تضمین مستقیم بانک مرکزی، از این ریسک مصون هستند.
• حذف ریسک واسطه: CBDC می تواند امکان تراکنش مستقیم بین کاربران و بانک مرکزی را فراهم آورد و نیاز به واسطه های بانکی را در برخی فرآیندها حذف کند، که این امر به کاهش ریسک سیستمی منجر می شود.

مقایسه جامع با ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز (مانند بیت کوین و اتریوم)

ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز مانند بیت کوین و اتریوم، نیز دیجیتالی هستند و از فناوری DLT بهره می برند، اما در بسیاری از جنبه ها تفاوت های بنیادینی با CBDC دارند:

ویژگی	ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)	ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز (مانند بیت کوین)
صادرکننده و حاکمیت	بانک مرکزی (متمرکز)	جامعه کاربران و توسعه دهندگان (غیرمتمرکز)
هدف اصلی	ثبات اقتصادی، افزایش کارایی پرداخت ها، حفظ حاکمیت پولی	آزادی مالی، مقاومت در برابر سانسور، حذف واسطه ها
پشتیبانی ارزش	توسط دولت و اقتصاد ملی (مانند پول فیات)	توسط عرضه و تقاضا، اجماع شبکه و کاربردپذیری
حریم خصوصی و شفافیت	قابلیت ردیابی و نظارت (با سیاست های متفاوت)، شفافیت برای مقامات	شناسه مستعار (Pseudonymity) یا حریم خصوصی بالاتر (در برخی پروژه ها)
زیرساخت	معمولاً دفترکل مجاز (Permissioned DLT) یا پایگاه داده متمرکز	دفترکل عمومی (Public DLT)، بدون نیاز به مجوز
نوسان قیمت	ثابت و پایدار (برخلاف ارزهای دیجیتال نوسانی)	نوسان پذیر، تحت تاثیر عرضه و تقاضای بازار
قانون گذاری	کاملاً قانون گذاری شده و تحت نظارت بانک مرکزی	در اغلب کشورها بدون قانون گذاری مشخص یا در حال تدوین

انواع ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC): خرد و کلان

ارزهای دیجیتال بانک مرکزی را می توان بر اساس کاربرد و مخاطب هدف به دو دسته اصلی تقسیم کرد: CBDC خرد و CBDC کلان.

CBDC خُرد (Retail CBDC)

CBDC خُرد برای استفاده عموم مردم و کسب وکارهای کوچک طراحی شده است. هدف اصلی آن، تسهیل پرداخت های روزمره، خرده فروشی، و انتقال وجه بین افراد است. این نوع CBDC به عنوان جایگزینی دیجیتال برای پول نقد فیزیکی عمل می کند و امکان دسترسی مستقیم به بدهی بانک مرکزی را برای شهروندان فراهم می آورد.

مدل های پیاده سازی CBDC خرد

• مدل مستقیم (Direct): در این مدل، شهروندان مستقیماً حساب های خود را نزد بانک مرکزی نگهداری می کنند. بانک مرکزی مسئولیت ثبت و مدیریت تمامی تراکنش ها را بر عهده دارد. این مدل، اگرچه امنیت بالایی دارد، اما می تواند بار عملیاتی و ریسک های سایبری زیادی را برای بانک مرکزی ایجاد کند.
• مدل غیرمستقیم (Indirect/Intermediated): در این رویکرد، واسطه های مالی مانند بانک های تجاری و موسسات پرداخت، نقش توزیع کننده و مدیریت کننده حساب های CBDC را بر عهده دارند. بانک مرکزی CBDC را به این واسطه ها صادر می کند و آن ها آن را در اختیار عموم قرار می دهند. این مدل، ساختار موجود سیستم بانکی را حفظ می کند و از ظرفیت های شبکه توزیع واسطه ها بهره می برد.
• مدل ترکیبی (Hybrid): این مدل تلاش می کند تا مزایای هر دو رویکرد مستقیم و غیرمستقیم را ترکیب کند. در این حالت، بانک مرکزی رکورد اصلی و تسویه نهایی تراکنش ها را بر عهده دارد، در حالی که واسطه های مالی مسئول مدیریت ارتباط با مشتری، ارائه خدمات پرداخت، و انجام فرآیندهای شناخت مشتری (KYC) هستند. این مدل، توازن بین امنیت، کارایی، و حفظ نقش واسطه ها را فراهم می کند.

CBDC کلان (Wholesale CBDC)

CBDC کلان برای استفاده نهادهای مالی (مانند بانک های تجاری، موسسات مالی بزرگ) و تسویه حساب های عمده بین بانکی و تراکنش های بین المللی طراحی شده است. این نوع CBDC به بهبود کارایی، کاهش ریسک تسویه، و افزایش شفافیت در بازارهای مالی کمک می کند.

کاربردهای CBDC کلان

• بهبود تسویه بین بانکی: CBDC کلان می تواند فرآیند تسویه تراکنش های بزرگ بین بانک ها را سریع تر و امن تر کند، به ویژه در معاملاتی که شامل اوراق بهادار یا سایر دارایی های دیجیتال هستند.
• پرداخت های فرامرزی: این نوع CBDC می تواند موانع و پیچیدگی های پرداخت های بین المللی را کاهش دهد و هزینه ها و زمان مورد نیاز برای تسویه فرامرزی را به طور چشمگیری کاهش دهد.
• پشتیبانی از نوآوری در بازارهای مالی: CBDC کلان می تواند بستری برای توسعه ابزارهای مالی جدید و بازارهای دارایی های توکنیزه شده فراهم کند.

تفاوت اصلی بین CBDC خرد و کلان در جامعه هدف و مقیاس تراکنش هاست. CBDC خرد برای مصرف کنندگان عمومی و پرداخت های کوچک، در حالی که CBDC کلان برای نهادهای مالی و تراکنش های بزرگ طراحی شده است.

مزایا و فرصت های CBDC برای اقتصاد و شهروندان

پیاده سازی موفقیت آمیز ارز دیجیتال بانک مرکزی می تواند مزایای قابل توجهی برای اقتصاد یک کشور و زندگی روزمره شهروندان به ارمغان آورد:

• افزایش کارایی و کاهش هزینه های پرداخت: CBDC می تواند فرآیندهای پرداخت را به طور چشمگیری ساده و سریع کند. این امر به ویژه در پرداخت های فرامرزی که اغلب کند، پرهزینه و پیچیده هستند، تاثیر بسزایی خواهد داشت. حذف واسطه ها و استفاده از فناوری های نوین، هزینه های عملیاتی را کاهش می دهد.
• فراگیری مالی (Financial Inclusion): با ارائه دسترسی آسان و ارزان به خدمات مالی دیجیتال، CBDC می تواند به افراد فاقد حساب بانکی و جمعیت محروم از خدمات مالی کمک کند تا به اکوسیستم اقتصادی مدرن بپیوندند. این امر می تواند با کاهش هزینه های تراکنش و ایجاد زیرساخت های دسترس پذیر، محقق شود.
• نوآوری در سیستم پرداخت: CBDC به عنوان یک پلتفرم نوین، بستری برای توسعه خدمات مالی جدید توسط بخش خصوصی فراهم می آورد. قابلیت برنامه ریزی پذیری این ارز می تواند منجر به ظهور مدل های کسب وکار نوآورانه و پرداخت های هوشمند شود.
• افزایش پایداری و امنیت مالی: با کاهش وابستگی به واسطه های مالی تجاری و فراهم آوردن یک ابزار پرداخت مستقیم تحت تضمین بانک مرکزی، ریسک های سیستمی و اعتباری در سیستم پرداخت کاهش می یابد. این امر به افزایش پایداری و امنیت کلی سیستم مالی کمک می کند.
• مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم: ماهیت دیجیتالی و قابلیت ردیابی تراکنش های CBDC (با حفظ اصول حریم خصوصی متناسب با سیاست هر کشور) می تواند به نهادهای نظارتی در شناسایی و مبارزه موثرتر با فعالیت های غیرقانونی مالی کمک کند.
• ابزار جدید برای سیاست پولی: CBDC می تواند ابزارهای قدرتمند و دقیق تری را برای بانک مرکزی در اجرای سیاست های پولی فراهم آورد. برای مثال، امکان توزیع مستقیم کمک های مالی دولتی یا اجرای هدفمندتر سیاست های مالیاتی فراهم می شود.
• جایگزینی دیجیتال برای پول نقد: با کاهش تدریجی استفاده از پول نقد فیزیکی، CBDC می تواند جایگزین ایمن و قابل اعتمادی برای اسکناس و سکه باشد و دسترسی عمومی به پول امن بانک مرکزی را در عصر دیجیتال تضمین کند.

چالش ها و خطرهای بالقوه CBDC

با وجود مزایای فراوان، پیاده سازی ارز دیجیتال بانک مرکزی با چالش ها و خطرات بالقوه ای نیز همراه است که باید با دقت مورد توجه قرار گیرند:

• تغییر ساختار بانکداری تجاری: عرضه CBDC می تواند به کاهش سپرده ها در بانک های تجاری منجر شود، زیرا افراد ممکن است ترجیح دهند پول خود را مستقیماً نزد بانک مرکزی نگهداری کنند. این امر می تواند توان وام دهی بانک ها را کاهش دهد و مدل کسب وکار آن ها را به چالش بکشد.
• خطر هجوم بانکی (Bank Run): در زمان بحران مالی، احتمال هجوم سپرده گذاران به سمت تبدیل سپرده های خود به CBDC وجود دارد، که این امر می تواند بی ثباتی مالی را تشدید کرده و ریسک ورشکستگی بانک ها را افزایش دهد.
• نگرانی های حریم خصوصی و نظارت دولتی: قابلیت ردیابی تراکنش ها در CBDC، نگرانی های جدی در مورد حریم خصوصی مالی شهروندان و احتمال نظارت بیش از حد دولتی را به وجود می آورد. طراحی مناسب با حفظ تعادل بین شفافیت و حریم خصوصی ضروری است.
• امنیت سایبری و پایداری سیستم: یک سیستم متمرکز CBDC می تواند هدف جذابی برای حملات سایبری باشد. تضمین امنیت، مقیاس پذیری و پایداری این زیرساخت حیاتی، نیازمند سرمایه گذاری عظیم و تخصص فنی بالاست.
• چالش های پیاده سازی فنی و زیرساختی: طراحی، توسعه و پیاده سازی یک سیستم CBDC در سطح ملی، پروژه ای بسیار پیچیده و زمان بر است که نیازمند همکاری بین بخش های دولتی و خصوصی و سرمایه گذاری گسترده در فناوری است.
• پیچیدگی های قانون گذاری بین المللی و هماهنگی جهانی: با توجه به ماهیت فرامرزی اقتصاد جهانی، عدم هماهنگی در قوانین و استانداردهای CBDC در سطح بین المللی می تواند موانعی برای پرداخت های جهانی ایجاد کند.
• خطر انحصار و قدرت بیش از حد برای بانک مرکزی: عرضه مستقیم پول توسط بانک مرکزی می تواند قدرت آن را در اقتصاد به میزان بی سابقه ای افزایش دهد، که این امر ممکن است سوالاتی را در مورد تفکیک قوا و حاکمیت دموکراتیک مطرح کند.

وضعیت ارز دیجیتال بانک مرکزی در جهان و ایران

علاقه به CBDC در سراسر جهان رو به افزایش است و بسیاری از کشورها در مراحل مختلف تحقیق، آزمایش و پیاده سازی آن قرار دارند.

نقشه جهانی CBDC

بر اساس گزارش های متعدد از نهادهایی مانند بانک تسویه حساب های بین المللی (BIS) و صندوق بین المللی پول (IMF)، بیش از ۸۰ درصد بانک های مرکزی جهان در حال بررسی CBDC هستند. وضعیت آن ها را می توان به چند دسته تقسیم کرد:

• کشورهایی که راه اندازی کرده اند:
  • باهاما (Sand Dollar): اولین کشوری که در اکتبر ۲۰۲۰ CBDC خرده فروشی خود را راه اندازی کرد. هدف آن بهبود فراگیری مالی در سراسر جزایر این کشور بود.
  • نیجریه (e-Naira): در اکتبر ۲۰۲۱ به عنوان اولین کشور آفریقایی CBDC خود را معرفی کرد.
  • جامائیکا (Jam-Dex): در سال ۲۰۲۲ CBDC خود را راه اندازی کرد.
  • کارائیب شرقی (DCash): مجموعه ای از کشورهای جزیره ای در کارائیب شرقی، CBDC مشترک خود را در سال ۲۰۲۱ راه اندازی کردند.
• کشورهایی که در مرحله آزمایشی هستند:
  • چین (e-CNY): پیشروترین پروژه CBDC در مقیاس بزرگ، یوان دیجیتال چین در حال گذراندن فازهای آزمایشی گسترده در چندین شهر است. این پروژه صدها میلیون کاربر و میلیاردها یوان تراکنش داشته است.
  • سوئد (e-krona): بانک مرکزی سوئد (Riksbank) در حال آزمایش کرون الکترونیک برای اطمینان از دسترسی گسترده به پول امن بانک مرکزی در جامعه ای با نرخ بالای استفاده از پرداخت های دیجیتال است.
  • هند (Digital Rupee): در حال حاضر در فاز آزمایشی، با هدف افزایش کارایی و کاهش هزینه مدیریت ارز.
• کشورهایی که در مرحله تحقیق و توسعه هستند:
  • اتحادیه اروپا (Digital Euro): بانک مرکزی اروپا به طور فعال در حال بررسی یورو دیجیتال است و قصد دارد لایحه عملیاتی آن را ارائه کند تا دسترسی عمومی به امن ترین شکل پول را تضمین کند.
  • ایالات متحده آمریکا (Digital Dollar): دولت آمریکا در حال بررسی آینده پول و امکان ایجاد دلار دیجیتال است. این پروژه نیازمند تحقیقات گسترده و هماهنگی بین نهادی است.
• کشورهایی که فعلاً برنامه ای ندارند یا تردید دارند: برخی کشورها هنوز به دلیل نگرانی ها در مورد حریم خصوصی، امنیت، یا تاثیر بر سیستم بانکی، در مورد پیاده سازی CBDC تردید دارند یا برنامه ای مشخص ندارند.

وضعیت رمزریال در ایران

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نیز با درک اهمیت تحولات پولی جهانی، پروژه ارز دیجیتال بانک مرکزی خود را با نام رمزریال در دستور کار قرار داده است. بر اساس بیانیه های رسمی، هدف از عرضه رمزریال، ایجاد یک جایگزین دیجیتالی برای اسکناس های فیزیکی و بهبود کارایی سیستم پرداخت ملی است.

رمزریال در فاز آزمایشی قرار دارد و هدف آن بررسی ظرفیت ها و چالش های پیاده سازی این پول دیجیتال در اقتصاد ایران است. بانک مرکزی تلاش می کند تا با بهره گیری از فناوری های نوین، زیرساختی امن و کارآمد برای پول دیجیتال ملی فراهم آورد که بتواند به اهداف کلان اقتصادی کشور، از جمله تسهیل تراکنش ها و افزایش شفافیت، کمک کند.

آینده ارزهای دیجیتال ملی: چشم انداز و پیامدها

آینده ارزهای دیجیتال ملی به پذیرش گسترده، طراحی بهینه و هماهنگی های بین المللی بستگی دارد. انتظار می رود CBDC ها نقش فزاینده ای در تحولات مالی جهانی ایفا کنند:

• پذیرش گسترده تر و تاثیر بر اقتصاد جهانی: با بلوغ فناوری و رفع چالش ها، CBDC می تواند به ابزاری استاندارد برای پرداخت های داخلی و بین المللی تبدیل شود. این امر می تواند کارایی اقتصادی را در سطح جهانی افزایش دهد.
• اهمیت استانداردسازی و همکاری های فرامرزی: برای تسهیل پرداخت های بین المللی و جلوگیری از گسستگی در سیستم مالی جهانی، استانداردسازی پروتکل ها و همکاری های بین المللی میان بانک های مرکزی ضروری است.
• رابطه CBDC با فناوری های جدید: CBDC می تواند با فناوری هایی مانند هوش مصنوعی (AI) و قراردادهای هوشمند ادغام شود تا پرداخت های هوشمند و خودکار را ممکن سازد، که این امر می تواند انقلابی در فرآیندهای مالی و تجاری ایجاد کند.
• نقش حریم خصوصی و مدل های مختلف آن: طراحی CBDCهای آینده باید به دقت به موضوع حریم خصوصی بپردازد. مدل های مختلفی از حریم خصوصی، از ناشناس بودن کامل (که برای بانک های مرکزی جذاب نیست) تا قابلیت ردیابی کامل برای اهداف مبارزه با جرائم مالی، در حال بررسی هستند. یافتن تعادل مناسب بین این دو، برای پذیرش عمومی حیاتی است.
• آیا CBDC جایگزین پول نقد خواهد شد؟ در بسیاری از کشورها، استفاده از پول نقد فیزیکی رو به کاهش است. CBDC می تواند جایگزین ایمنی برای پول نقد باشد، اما بعید است که به طور کامل آن را حذف کند. پول نقد همچنان برای افرادی که به دلایل مختلف به سیستم های دیجیتال دسترسی ندارند یا ترجیح می دهند ناشناس بمانند، ضروری خواهد بود.

نتیجه گیری

ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) به عنوان یک تحول مهم در اکوسیستم پولی جهانی، پاسخی استراتژیک از سوی بانک های مرکزی به عصر دیجیتال محسوب می شود. این پول دیجیتال، با ویژگی هایی نظیر بدهی مستقیم بانک مرکزی و قابلیت برنامه ریزی، پتانسیل بالایی برای افزایش کارایی پرداخت ها، گسترش فراگیری مالی و ارائه ابزارهای نوین برای اجرای سیاست های پولی دارد.

با این حال، پیاده سازی CBDC بدون چالش نیست. نگرانی هایی در مورد تاثیر آن بر ساختار بانکداری تجاری، مسائل حریم خصوصی، امنیت سایبری و پیچیدگی های فنی وجود دارد که نیازمند طراحی دقیق و در نظر گرفتن تمامی ابعاد هستند. کشورهای مختلف جهان، از جمله ایران با پروژه رمزریال، در مراحل گوناگونی از بررسی و آزمایش این پدیده پولی نوین قرار دارند. آینده CBDC به نحوه مدیریت این چالش ها و توانایی آن در سازگاری با نیازهای متغیر اقتصاد جهانی و انتظارات شهروندان بستگی دارد. پیگیری دقیق اخبار و تحولات این حوزه برای تمامی فعالان اقتصادی و عموم جامعه ضروری است.