تاریخ‌نگار ایرانی با اشاره به نقش مهم وزارت معارف، اوقاف و صنایع مستظرفه در آغاز آموزش رسمی در کشور، توضیحاتی در خصوص مدارس دخترانه و پسرانه، کمک‌های آلمان در تأسیس هنرستان‌های صنعتی و همچنین نقش شرکت نفت انگلیسی ایران در ایجاد مدارس صنعتی در آبادان ارائه کرد.
به گزارش خبرنگار گزارشگر آی تی، آموزش‌وپرورش در ایران یکی از حوزه‌هایی است که در طول تاریخ تغییرات فراوانی را تجربه کرده است. در دوران قبل از انقلاب اسلامی، سیستم آموزشی ایران تحولات عمده‌ای را پشت سر گذاشت که پایه‌گذار دستاوردهای مهمی در دوره‌های بعدی بود. از تأسیس وزارت معارف در دوران مشروطه تا گسترش مدارس دخترانه و تأسیس هنرستان‌ها، این دوره شاهد پیشرفت‌هایی در راستای بهبود نظام آموزشی کشور بود. این تحولات نه‌تنها بر آموزش عمومی اثر گذاشت، بلکه تغییرات زیادی نیز در زمینه آموزش فنی و حرفه‌ای ایجاد کرد که در دوره‌های بعد به توسعه بیشتر اقتصاد و صنعت ایران کمک کرد.
بااین‌حال، این تحولات پیش از انقلاب، هرچند به‌عنوان گام‌هایی اولیه در مسیر توسعه شناخته می‌شوند، در مقایسه با دستاوردهای نظام آموزش‌وپرورش پس از انقلاب، تغییرات قابل‌توجهی را نشان می‌دهند.
نقش دوران مشروطه در تحول نظام آموزشی ایران
خسرو معتضد، تاریخ‌نگار و پژوهشگر، در گفت‌وگو با خبرگزاری گزارشگر آی تی، به بیان تحولات نظام آموزشی ایران از دوران مشروطه تا پیش از انقلاب اسلامی پرداخت. معتضد اظهار داشت: شروع آموزش‌وپرورش ایران به شکل واقعی از دوران مشروطه است و وزارت معارف، اوقاف و صنایع مستظرفه برای این حوزه بودجه‌هایی را تخصیص می‌داد.
وی ادامه داد: در آن زمان، وزارت معارف، اوقاف و صنایع مستظرفه به‌جای آموزش‌وپرورش وجود داشت و بعدها این وزارتخانه به وزارت فرهنگ تبدیل شد. تا سال ۱۳۴۲ نیز این نهاد همچنان با نام وزارت فرهنگ شناخته می‌شد.
تاریخ‌نگار ایرانی بیان کرد: در آن زمان، بودجه‌هایی برای احداث مدارس دخترانه اختصاص داده می‌شد. فهرستی که در اختیار دارم نشان می‌دهد که در سال ۱۲۹۲ هجری شمسی، ۵۰ مدرسه دخترانه در تهران دایر بوده است.
وی افزود: در زمان سلطنت احمدشاه، مادر احمدشاه برای انتخاب همسر آینده وی، مدارس دخترانه را یکی‌یکی تأسیس و افتتاح کرد. این ۵۰ مدرسه شامل مدارسی همچون ناموس و شرافت نسوان بودند.
معتضد همچنین گفت: در آن دوران، تعدادی مدارس پسرانه نیز وجود داشت که تعدادشان هم کم نبود. مکتب‌هایی نیز بودند که توسط علما و روحانیون اداره می‌شدند.
نقش مدارس غیردولتی و تأثیر آلمان در توسعه هنرستان‌ها
وی ادامه داد: از زمان مشروطه و حتی پیش از آن، یک جنبش برای تأسیس مدارس غیردولتی در ایران شکل گرفت. در کتاب تاریخ بیداری ایرانیان اثر ناظم‌الاسلام کرمانی، اسامی این مدارس ذکر شده است.
وی تصریح کرد: حدود ۱۵۰ مدرسه غیردولتی در تهران و شهرستان‌ها افتتاح شد که میرزا حسن رشدیه، مبدع و مبتکر این مدارس بود. بنابراین، تنها در دوره پهلوی اول مدارس شکل نگرفتند.
معتضد خاطرنشان کرد: قوانین مربوط به دوران مشروطه که نزد بنده موجود است، نشان می‌دهد که دولت برای مدارس دولتی بودجه اختصاص می‌داد، اما در آن دوران مدارس خصوصی نیز بسیار فعال بودند. به‌عنوان‌مثال، در بوشهر مدرسه‌ای به نام مدرسه سعادت تأسیس شده بود.
وی افزود: در بسیاری از شهرها، مانند تبریز و شیراز، مدارس ابتدایی و متوسطه وجود داشت، اما تعدادشان زیاد نبود. برای نمونه، در تهران شاید ۴ یا ۵ دبیرستان و تنها یک دبیرستان دخترانه وجود داشت.
معتضد در ادامه گفت: یکی از کمک‌های مهمی که آلمانی‌ها به ایران کردند، تأسیس هنرستان صنعتی بود. آلمانی‌ها در ابتدا یک دبیرستان معمولی در ایران ایجاد کردند، اما پس از کودتای رضاخان، دولت ایران از آلمان درخواست کرد که به‌جای مدارس عادی، هنرستان‌های صنعتی تأسیس کند. به همین دلیل، کشور آلمان نقش مهمی در صنعتی‌سازی ایران داشت و چندین هنرستان در کشور ساخته شد که در تهران با نام «هنرستان آلمانی» شناخته می‌شدند و در آن‌ها آموزش‌های فنی و صنعتی ارائه می‌شد.
وی افزود: یکی دیگر از نهادهایی که نقش مهمی در توسعه آموزش فنی و حرفه‌ای ایفا کرد، شرکت نفت ایران و انگلیس بود. این شرکت در آبادان چندین مدرسه ابتدایی و یک هنرستان صنعتی برای آموزش نیروی کار تأسیس کرد.
نقش صنعت نفت و توسعه آموزش مهندسی
تاریخ‌نگار ایرانی ادامه داد: از سال ۱۳۱۲ به بعد، دولت ایران بر شرکت نفت ایران و انگلیس فشار آورد تا یک دبیرستان در آبادان تأسیس کند. دانش‌آموزانی که در این دبیرستان زبان انگلیسی خوبی داشتند، به شهر بیرمنگام انگلستان فرستاده می‌شدند تا در رشته مهندسی نفت آموزش ببینند.
وی گفت: در زمان دولت مصدق، ایران تنها ۳۰ مهندس نفتی داشت که هرچند متخصص بودند، اما به دلیل حضور ۴۰۰ مهندس و تکنسین انگلیسی در مناطق نفت‌خیز، ایران قادر به اداره صنعت نفت به‌تنهایی نبود.
معتضد افزود: مصدق تمایل داشت که انگلیسی‌ها همچنان در صنعت نفت باقی بمانند، اما آن‌ها از همکاری با ایران امتناع ورزیدند و از کشور خارج شدند.
تحولات آموزش پزشکی و پرستاری
وی ادامه داد: پس از شهریور ۱۳۲۰، هنرستان پرستاری با هدف تربیت پرستار، بهیار و مددیار تأسیس شد. این هنرستان توسط سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی راه‌اندازی شد و نقش مهمی در تأمین نیروی انسانی بیمارستان‌های کشور داشت.
معتضد در پایان گفت: نمی‌توان انکار کرد که اقدامات گسترده‌ای در حوزه آموزش انجام شد. با گذشت زمان، تعداد مدارس ابتدایی، دبیرستان‌های دخترانه و پسرانه افزایش یافت. در گذشته، ممکن بود کرمان تنها یک دبیرستان داشته باشد، اما بعدها تعداد دبیرستان‌ها در شهرستان‌ها افزایش یافت و مردم استقبال گسترده‌ای از آن کردند.
وی افزود: در زمان رضاشاه، اگر دانش‌آموزی شاگرد اول می‌شد، نامش در روزنامه‌ها منتشر می‌شد که نشان‌دهنده اهمیت بالای آموزش در آن دوران بود.
از مکتب خانه تا مدارس نوین تحول آموزش در ایران
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "از مکتب خانه تا مدارس نوین تحول آموزش در ایران" هستید؟ با کلیک بر روی ورزشی، ممکن است در این موضوع، مطالب مرتبط دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "از مکتب خانه تا مدارس نوین تحول آموزش در ایران"، کلیک کنید.