ماده 523 قانون مجازات
ماده 523 قانون مجازات اسلامی از جمله مواد حقوقی با پیچیدگی های خاص است که می تواند منشأ سردرگمی برای فعالان حقوقی و عموم مردم باشد؛ این امر به دلیل وجود دو مفهوم کاملاً متمایز در نسخه های مختلف قانون با شماره گذاری یکسان است. در یک سو، ماده 523 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات های بازدارنده) مصوب 1375 به تبیین جرم جعل و تزویر اختصاص دارد که یکی از جرایم مهم علیه آسایش عمومی و سندیت اسناد محسوب می شود. از سوی دیگر، ماده 523 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، به موضوع موجبات ضمان یا مسئولیت اذن دهنده در حوادث ناخواسته می پردازد. درک صحیح این تمایز برای جلوگیری از اشتباهات حقوقی، هم برای عموم مردم و هم برای متخصصان این حوزه، از اهمیت بالایی برخوردار است.
اهمیت تمایز ماده 523 در نسخه های مختلف قانون
وجود یک شماره ماده یکسان با دو محتوای کاملاً متفاوت در قوانین کیفری ایران، یک استثنای حقوقی قابل توجه است که ضرورت تبیین دقیق آن احساس می شود. ماده 523 قانون مجازات اسلامی، در دو مقطع زمانی متفاوت، با اهداف و موضوعات مختلفی به تصویب رسیده است. این دوگانگی بدون آگاهی کافی، می تواند منجر به برداشت های نادرست، استنادهای اشتباه و حتی تضییع حقوق اشخاص در فرآیندهای دادرسی شود.
یکی از نسخه های این ماده، در قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات های بازدارنده) مصوب سال 1375 قرار دارد که به تفصیل به یکی از جرایم کلاسیک و رایج در حقوق کیفری، یعنی جرم جعل و تزویر، می پردازد. این جرم که ریشه در حفظ اعتبار اسناد و تضمین صحت معاملات دارد، مصادیق و عناصر خاص خود را داراست و از اهمیت ویژه ای در دعاوی کیفری برخوردار است.
نسخه دیگر، در قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392، به موضوع موجبات ضمان یا مسئولیت اذن دهنده در قبال خسارات وارده به شخصی که با اجازه وارد ملک دیگری شده، می پردازد. این ماده بیشتر در حوزه مسئولیت مدنی و قهری قرار می گیرد و هدف آن حمایت از افراد و تضمین امنیت در فضاهای تحت تصرف دیگری است.
با توجه به این توضیحات، روشن است که تفکیک و تحلیل هر یک از این دو ماده، با توجه به سال تصویب و محتوای خاص آن ها، برای درک جامع نظام حقوقی کشور و جلوگیری از هرگونه ابهام و سوءبرداشت، حیاتی است. در ادامه به بررسی تفصیلی هر یک از این دو ماده خواهیم پرداخت.
| سال تصویب | موضوع اصلی | حوزه حقوقی |
|---|---|---|
| 1375 (تعزیرات و مجازات های بازدارنده) | جرم جعل و تزویر | حقوق کیفری |
| 1392 (قانون مجازات اسلامی) | موجبات ضمان (مسئولیت اذن دهنده) | حقوق مسئولیت مدنی / ضمان قهری |
ماده 523 قانون مجازات اسلامی (مصوب 1375) – جرم جعل و تزویر
یکی از ارکان اصلی حفظ نظم و اعتماد عمومی در معاملات و روابط حقوقی، تضمین اصالت و اعتبار اسناد است. در همین راستا، قانونگذار ایران با تصویب ماده 523 در کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات های بازدارنده) مصوب 1375، به جرم انگاری اعمالی پرداخته که به صورت مستقیم اعتبار اسناد و نوشته ها را هدف قرار می دهد. این ماده، با برشمردن طیف وسیعی از رفتارهای مجرمانه، چارچوبی جامع برای مقابله با هرگونه دست کاری یا تغییر حقیقت به قصد تقلب در اسناد ارائه می دهد.
متن کامل ماده 523 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مصوب 1375
جعل و تزویر عبارتند از: ساختن نوشته یا سند یا ساختن مهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیر رسمی خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تاخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته ای به نوشته دیگر یا بکار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر اینها به قصد تقلب.
تحلیل مفهوم جعل و تزویر در حقوق کیفری
واژگان «جعل» و «تزویر» اغلب در ادبیات حقوقی به صورت مترادف به کار می روند، اما بررسی دقیق تر نشان می دهد که «جعل» عمدتاً به معنای ایجاد یا تغییر خلاف واقع یک سند یا نوشته با هدف فریب است، در حالی که «تزویر» می تواند به ابعاد گسترده تری از باطل کردن یا قلابی ساختن یک چیز اشاره داشته باشد. قانونگذار با جمع آوردن این دو کلمه در ماده 523، بر شمولیت هرگونه عملی که به تغییر حقیقت در سند منجر شود و با قصد تقلب انجام گیرد، تأکید کرده است. این ماده در عمل، یک تعریف حصری (محدود به موارد ذکر شده) ارائه نمی دهد، بلکه با آوردن عبارت «نظایر اینها»، به حالت تمثیلی مصادیق جعل اشاره دارد و امکان پوشش دادن شیوه های نوین جعل را نیز فراهم می آورد.
مصادیق جعل و تزویر بر اساس ماده 523
ماده 523 قانون مجازات اسلامی، مصادیق متعددی از رفتارهای مجرمانه را در حوزه جعل و تزویر برشمرده است. این مصادیق، به منظور وضوح و تعیین مرزهای جرم انگاری، به شرح زیر قابل تحلیل هستند:
- ساختن نوشته یا سند: این عمل به معنای خلق و ایجاد یک سند یا نوشته از ابتدا است که هیچ گونه سابقه و اصالت حقیقی نداشته باشد. به عنوان مثال، ساختن یک اسکناس تقلبی، یک گواهینامه رانندگی جعلی یا یک سند مالکیت از پایه، در این دسته قرار می گیرد.
- ساختن مهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیررسمی: منظور از این مورد، تقلید و ایجاد مهری شبیه به مهر یا امضایی شبیه به امضای متعلق به یک شخص حقیقی یا حقوقی (اعم از دولتی یا خصوصی) است، بدون آنکه اجازه ای برای این کار وجود داشته باشد.
- خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن:
- خراشیدن: حذف بخشی از یک حرف، کلمه یا عدد در یک سند با وسایلی نظیر تیغ یا ابزارهای نوک تیز.
- تراشیدن: پاک کردن یا از بین بردن تمام یک کلمه، عبارت یا عدد در سند به نحوی که اثری از آن باقی نماند.
- قلم بردن: اضافه کردن، اصلاح کردن یا تغییر دادن بخش هایی از متن یک سند با استفاده از قلم، به صورتی که محتوای اصلی آن دگرگون شود.
- الحاق: به معنای اضافه کردن یک کلمه، جمله، عبارت یا حتی عدد به متن اصلی سند، به گونه ای که منجر به تغییر مفهوم و محتوای حقوقی آن گردد.
- محو یا اثبات یا سیاه کردن:
- محو کردن: پاک کردن عمدی تمام یا قسمتی از نوشته با استفاده از مواد شیمیایی، لاک غلط گیر یا روش های دیگر.
- اثبات: از بین بردن علامتی که نشان دهنده بطلان، ابطال یا بی اعتباری یک سند است، به منظور معتبر جلوه دادن آن.
- سیاه کردن: ناخوانا ساختن بخشی از نوشته یا تمام آن با جوهر یا هر ماده دیگری که مانع از تشخیص مفاد اصلی گردد.
- تقدیم یا تأخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی: دست کاری عمدی در تاریخ قید شده در یک سند، چه با جلو انداختن و چه با عقب انداختن آن، به منظور ایجاد آثار حقوقی خاص یا فرار از تعهدات.
- الصاق نوشته
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "ماده 523 قانون مجازات اسلامی | شرح کامل و نکات حقوقی" هستید؟ با کلیک بر روی قوانین حقوقی، آیا به دنبال موضوعات مشابهی هستید؟ برای کشف محتواهای بیشتر، از منوی جستجو استفاده کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "ماده 523 قانون مجازات اسلامی | شرح کامل و نکات حقوقی"، کلیک کنید.