خلاصه کتاب چرا مسیحی نیستم؟ ( نویسنده برتراند راسل )

کتاب «چرا مسیحی نیستم؟» اثر برتراند راسل، مجموعه ای از مقالات، مناظرات و سخنرانی هایی است که در آن راسل به تبیین دلایل خداناباوری خود، نقد مبانی مسیحیت، و ارائه جهان بینی مبتنی بر عقلانیت و انسان گرایی می پردازد. این اثر برجسته، استدلال های سنتی اثبات وجود خدا را به چالش می کشد و به تحلیل انتقادی آموزه ها و شخصیت عیسی مسیح، تأثیر دین بر تمدن، و اخلاق می پردازد.

برتراند راسل (۱۸۷۲-۱۹۷۰)، فیلسوف، منطق دان، ریاضی دان و فعال اجتماعی برجسته بریتانیایی، یکی از تأثیرگذارترین چهره های فکری قرن بیستم به شمار می رود. او در طول حیات پربار خود، آثار گوناگونی در حوزه های فلسفه تحلیلی، نظریه مجموعه ها، ریاضیات، اخلاق، سیاست و تعلیم و تربیت به رشته تحریر درآورد. کتاب «چرا مسیحی نیستم؟» که نامش برگرفته از سخنرانی مشهور راسل در سال ۱۹۲۷ است، جایگاه ویژه ای در میان آثار او و در تاریخ اندیشه بشری دارد؛ زیرا به شکلی صریح و بی پرده به نقد دین و بنیادهای اعتقادی می پردازد و به عنوان مانیفستی برای آزاداندیشی و سکولاریسم شناخته می شود. این اثر نه تنها دیدگاه های راسل را در مورد مسیحیت و دین به طور کلی روشن می سازد، بلکه فلسفه زیست و جهان بینی مثبت او را نیز نمایان می کند. مقاله حاضر با هدف ارائه خلاصه ای جامع، تحلیلی و روشنگر از محتوای این کتاب نگاشته شده است تا خواننده فارسی زبان درک عمیقی از استدلال های راسل و ابعاد مختلف اندیشه او به دست آورد.

چرا مسیحی نیستم؟: واکاوی بنیادهای فکری راسل

بخش اصلی کتاب «چرا مسیحی نیستم؟» با نام همین مقاله آغاز می شود و به صورت مستقیم به هسته مرکزی استدلال های راسل می پردازد. او در این بخش، ابتدا تعریفی روشن از «مسیحی بودن» ارائه می دهد و سپس به نقد هر یک از مؤلفه های این تعریف می پردازد.

تعریف راسل از مسیحی بودن

برتراند راسل برای آنکه بتواند به وضوح توضیح دهد چرا خود را مسیحی نمی داند، ابتدا معیارهایی برای «مسیحی بودن» مشخص می کند. از دیدگاه او، مسیحی بودن مستلزم پذیرش دست کم دو باور اصلی است: نخست، ایمان به خدا و جاودانگی روح، و دوم، اعتقاد به الوهیت عیسی مسیح، برتری و خردمندی او نسبت به سایر انسان ها. راسل با شفاف سازی این مبانی، بستر را برای طرح چالش های فکری خود فراهم می آورد و نشان می دهد که چرا هیچ یک از این پیش فرض ها را نمی پذیرد. وی استدلال می کند که بسیاری از کسانی که خود را مسیحی می نامند، در عمل به آموزه های بنیادی مسیح وفادار نیستند.

نقد استدلال های سنتی اثبات وجود خدا

راسل به طور سیستماتیک به بررسی و نقد استدلال های سنتی فلسفی و الهیاتی برای اثبات وجود خدا می پردازد. او با تکیه بر منطق و عقلانیت، نشان می دهد که این استدلال ها از نظر فلسفی دارای ضعف هستند و نمی توانند وجود یک خدای خالق و مدبر را به اثبات برسانند:

• استدلال علت اولی (نخستین محرک): این استدلال بیان می کند که هر چیزی علتی دارد و زنجیره علت ها نمی تواند تا بی نهایت ادامه یابد؛ بنابراین، باید یک علت اولی یا محرک نخستین وجود داشته باشد که خود بدون علت است و آن خداست. راسل این استدلال را به چالش می کشد و می پرسد: «چه کسی خدا را آفریده است؟» اگر همه چیز باید علتی داشته باشد، خدا نیز باید علتی داشته باشد، و اگر خدا بدون علت است، پس چرا جهان نمی تواند بدون علت باشد؟ این استدلال به نوعی مغالطه توسل به قاعده استثناء می انجامد.
• استدلال طراحی (غایت شناختی): این استدلال بر اساس نظم و پیچیدگی جهان بنا شده و ادعا می کند که جهان به قدری منظم و دقیق است که نمی تواند حاصل تصادف باشد و باید یک طراح هوشمند (خدا) آن را طراحی کرده باشد. راسل با اشاره به نظریه تکامل داروین، توضیح می دهد که چگونه پیچیدگی های جهان می تواند بدون نیاز به یک طراح آگاه، از طریق فرایندهای طبیعی و انتخاب طبیعی شکل گرفته باشد. او نشان می دهد که جهان دارای کاستی ها و نقایصی است که با ایده یک طراح کامل و خیرخواه در تضاد است.
• استدلال اخلاقی: برخی معتقدند که حس اخلاق و تمایز بین خیر و شر در انسان، دلیلی بر وجود یک قانون گذار اخلاقی (خدا) است. راسل این دیدگاه را رد می کند و بیان می دارد که اخلاق ریشه در نیازهای اجتماعی و همبستگی انسانی دارد و نه در فرمان های الهی. او معتقد است که اخلاق مستقل از دین می تواند وجود داشته باشد و حتی می تواند عمیق تر و انسانی تر باشد.
• استدلال های تجربه شخصی و احساسی: راسل با احترام به تجربیات دینی افراد، اما این تجربیات را دلیلی بر حقیقت عینی وجود خدا نمی داند. او استدلال می کند که تجربیات شخصی نمی توانند دلیلی برای دیگران باشند و ممکن است ریشه های روان شناختی داشته باشند تا حقیقت الهی.

راسل تأکید می کند که هیچ یک از این استدلال ها نمی توانند به طور قطعی وجود خدا را اثبات کنند و در بهترین حالت، تنها «احتمال» وجود خدا را مطرح می کنند که از نظر او، این احتمال در مورد خدایان اساطیری دیگر نیز صادق است و نمی توان خدای خاصی را برتر دانست. او به جای تکیه بر ایمان و باورهای سنتی، بر نقش تجربه و عقلانیت در شکل گیری جهان بینی تأکید می کند و انسان را به اتکا بر دانش و تفکر مستقل فرا می خواند.

چالش با آموزه ها و شخصیت مسیح

یکی از بخش های جسورانه و بحث برانگیز کتاب، نقد راسل به آموزه ها و شخصیت عیسی مسیح است. راسل که از حامیان تفکر انتقادی است، ایده «برترین و عاقل ترین بودن» مسیح را زیر سؤال می برد. او معتقد است که برخی از آموزه های منسوب به مسیح، با اصول اخلاقی و منطقی سازگار نیستند یا در عمل توسط پیروانش رعایت نمی شوند. برای مثال، راسل به دستوراتی نظیر «هر کس به گونه راست شما نواخت طرف چپ خود را هم به سوی او برگردانید» یا «خودتان قاضی خودتان باشید» اشاره می کند و نشان می دهد که این آموزه ها نه تنها در جوامع مسیحی به ندرت رعایت می شوند، بلکه در بسیاری از موارد حتی در تضاد با سیستم های حقوقی و قضایی این جوامع قرار می گیرند. او از اخلاقی که عمدتاً مبتنی بر ترس از مجازات ابدی یا امید به پاداش بهشتی است، انتقاد می کند و آن را نه اخلاقی اصیل و انسانی، بلکه نوعی «اخلاق مبتنی بر منافع شخصی» می داند.

«من وانمود نمی کنم که قادرم تا ثابت کنم خدایی نیست. من به همان اندازه نمی توانم ثابت کنم که شیطان یک داستان است. خدای مسیحی ممکن است وجود داشته باشد، بنابراین ممکن است خدایان المپوس، مصر باستان یا بابل هم وجود داشته باشد. اما هیچ یک از این فرضیه ها محتمل تر از سایرین نیستند.»

تردید در وجود تاریخی عیسی مسیح

راسل پا را از نقد آموزه ها و شخصیت مسیح فراتر نهاده و به مسئله وجود تاریخی عیسی نیز می پردازد. او با بررسی منابع تاریخی و نقد آن ها، نشان می دهد که شواهد تاریخی برای اثبات وجود عیسی مسیح به آن صورتی که در انجیل ها روایت شده، کافی و قانع کننده نیستند. راسل به این نکته اشاره می کند که بسیاری از داستان های مربوط به زندگی و معجزات مسیح، شباهت هایی به اسطوره ها و داستان های خدایان پیشین دارند و از این رو، نمی توان آن ها را به عنوان حقایق تاریخی پذیرفت. این رویکرد راسل، نشان دهنده تعهد او به شک گرایی و پذیرش تنها آنچه با شواهد مستدل و منطق همخوانی دارد، است.

فراتر از مسیحیت: مباحث کلیدی در اندیشه راسل

کتاب «چرا مسیحی نیستم؟» تنها به نقد مسیحیت محدود نمی شود، بلکه به ابعاد گسترده تری از اندیشه راسل در مورد دین، اخلاق، جامعه و علم می پردازد و جهان بینی جامع او را آشکار می سازد.

مذهب و تمدن: ارزیابی تاریخی

در فصل دوم کتاب، راسل به تحلیل تأثیرات مذهب بر پیشرفت یا عقب ماندگی جوامع در طول تاریخ می پردازد. او با ارائه مثال های تاریخی، از جمله جنگ های صلیبی، تفتیش عقاید، و سرکوب علمی در دوران قرون وسطی، نشان می دهد که مذهب چگونه می تواند به ابزاری برای خشونت، تعصب و ایستایی فکری تبدیل شود. راسل معتقد است که بسیاری از پیشرفت های تمدن بشری، نه تنها به دلیل مذهب نبوده، بلکه در بسیاری از موارد علی رغم مخالفت ها و موانع مذهبی به دست آمده اند. او به نقش آزاداندیشان و دانشمندان در پیشبرد دانش و اخلاق اشاره می کند و مذهب را عاملی برای تأخیر در این مسیر می داند.

اعتقاد من به چیست؟: جهان بینی اثباتی راسل

با وجود نقد صریح دین، راسل در این کتاب صرفاً به تخریب نمی پردازد، بلکه یک جهان بینی مثبت و جایگزین را نیز ارائه می دهد. در فصل «اعتقاد من به چیست؟»، او دیدگاه خود را بر پایه انسانیت، مسئولیت پذیری فردی، خودآگاهی و خودمختاری بنا می کند. راسل معتقد است که انسان ها نیازی به «حامیان خیالی» در آسمان ندارند و باید با اتکا به «تلاش های خودمان» جهانی را بسازیم که برای زندگی مناسب باشد. او به جای ترس از مجازات یا امید به پاداش ماورایی، بر لذت و رضایت درونی از اعمال نیک و همبستگی با همنوعان تأکید می کند. این دیدگاه، اساس اومانیسم راسل را تشکیل می دهد که در آن، کرامت انسان و توانایی او برای شکل دادن به سرنوشت خود، محوریت دارد.

زندگی پس از مرگ: رویکردی واقع بینانه

مفهوم زندگی پس از مرگ، یکی از مهم ترین پایه های بسیاری از ادیان است که راسل آن را نیز به چالش می کشد. او در فصل چهارم کتاب، رویکردی کاملاً واقع بینانه به مرگ ارائه می دهد و امیدهای کاذب به زندگی پس از مرگ را رد می کند. راسل استدلال می کند که هیچ شواهد علمی یا منطقی برای اثبات وجود روح یا ادامه حیات پس از مرگ فیزیکی وجود ندارد. او معتقد است که ترس از مرگ و میل به جاودانگی، انسان ها را به سوی اعتقاد به زندگی پس از مرگ سوق داده است. به جای دل بستن به وعده های دنیای دیگر، راسل به انسان توصیه می کند که زندگی کنونی خود را با معنا و هدف پر کند و از فرصت هایی که در این دنیا دارد، نهایت استفاده را ببرد.

مذهب و علوم فراطبیعی: مرزها و تضادها

راسل به وضوح مرز بین علم و دین را ترسیم می کند. او در فصل پنجم، برتری روش علمی و تجربی را در شناخت جهان تأکید می کند و ادعاهای دین در مورد پدیده های فراطبیعی را به چالش می کشد. او بار دیگر به حمایت از نظریه تکامل داروین می پردازد و «استدلال طراحی» را بی پایه و اساس می داند. راسل تأکید می کند که تمامی تجربیات انسانی، از جمله احساسات و ادراکات، دارای منشأ طبیعی هستند و نیازی به توجیهات الهی برای آن ها نیست. او می گوید که علم به طور مداوم در حال پیشرفت است و بسیاری از معماهایی را که قبلاً به خدا نسبت داده می شدند، اکنون با توضیحات طبیعی روشن ساخته است. از دیدگاه او، دین همواره در برابر پیشرفت علمی مقاومت کرده و تنها زمانی که شواهد علمی غیرقابل انکار شده اند، مجبور به عقب نشینی شده است.

زندگی در قرون وسطی: تاریکی اعتقادات مذهبی

راسل در فصل ششم، به بررسی دوران قرون وسطی می پردازد و آن را به عنوان نمونه ای بارز از تأثیر منفی مذهب بر جامعه و علم معرفی می کند. او نشان می دهد که چگونه سیطره کلیسا و دگم های مذهبی، منجر به سرکوب فکری، آزار دانشمندان، و عقب ماندگی جامعه اروپایی در آن دوران شد. راسل بیان می کند که در این دوره، منطق و عقلانیت جای خود را به خرافات، تعصب و جزم اندیشی داده بود و این امر، پیشرفت های اجتماعی و علمی را به شدت کند کرده بود. این بخش از کتاب، تأکیدی بر اهمیت رهایی از قیدوبندهای مذهبی برای شکوفایی تمدن انسانی است.

سرگذشت توماس پین: نمونه ای از آزاداندیشی

توماس پین، یکی از شخصیت های برجسته روشنگری و از پیشگامان اندیشه آزاد، در طول تاریخ همواره مورد تحسین راسل بوده است. در فصلی که به سرگذشت پین اختصاص یافته، راسل از او به عنوان نمونه ای از شجاعت فکری و مقاومت در برابر اقتدار دینی تجلیل می کند. پین، با نگارش آثاری نظیر «عصر عقل»، به نقد جدی ادیان سنتی پرداخت و در زمان خود با واکنش های تند و مخالفت های بسیاری روبرو شد. راسل با بیان داستان زندگی و مبارزات پین، به خواننده نشان می دهد که آزاداندیشی و دفاع از عقلانیت، همواره مسیری پرخطر بوده، اما برای پیشرفت بشریت ضروری است. این فصل به نوعی تجلیل از میراث فکری کسانی است که پیش از راسل، پرچم نقد دین را برافراشته بودند.

اخلاق جنسی: نقدی بر آموزه های دینی

مسائل مربوط به اخلاق جنسی، یکی دیگر از حوزه هایی است که راسل به شدت از آموزه های دینی در مورد آن انتقاد می کند. در فصل «اخلاق جنسی ما»، او بیان می دارد که بسیاری از احکام دینی در مورد جنسیت و روابط انسانی، با نیازهای طبیعی انسان در تضاد هستند و به جای ایجاد سلامت روانی و اجتماعی، به سرکوب و ریاکاری منجر می شوند. راسل به ویژه به نقد دیدگاه های کلیسا در مورد زن و نقش او در جامعه می پردازد و معتقد است که این دیدگاه ها اغلب تبعیض آمیز بوده و مانع از شکوفایی توانایی های زنان شده اند. او طرفدار رویکردی واقع بینانه و انسانی تر به مسائل جنسی است که بر اساس احترام متقابل، آزادی فردی و مسئولیت پذیری بنا شده باشد، نه بر اساس احکام خشک و منسوخ دینی.

«من خودم احساس نمی کنم که هر فردی که واقعاً عمیقاً انسانی است، می تواند به مجازات ابدی اعتقاد داشته باشد.»

آزادی و دانشکده ها: سنگ بنای پیشرفت فکری

راسل به عنوان یک استاد دانشگاه و روشنفکر، اهمیت فوق العاده ای برای آزادی اندیشه و بیان در محیط های آکادمیک قائل بود. در فصل یازدهم، او به این مسئله می پردازد و از سرکوب فکری و دخالت نهادهای مذهبی یا سیاسی در آزادی دانشگاه ها به شدت انتقاد می کند. راسل معتقد است که دانشگاه ها باید پناهگاه هایی برای تحقیق آزاد، نقد سازنده و تولید دانش باشند و هرگونه تلاش برای تحمیل دگم ها یا محدود کردن تفکر، به ضرر پیشرفت علمی و اجتماعی است. او تجربه شخصی خود را نیز در این زمینه به یاد می آورد که چگونه به دلیل عقاید خود از دانشگاه ها اخراج شد و این بخش از کتاب، ندایی رسا برای پاسداری از استقلال فکری است.

آیا مذهب راه گشای مشکلات ما است؟: چالش با کارایی دین

فصل پایانی کتاب، به نوعی نتیجه گیری راسل درباره ناتوانی دین در ارائه راه حل های واقعی برای مشکلات بشری است. او با طرح این پرسش اساسی که «آیا مذهب راه گشای مشکلات ما است؟»، به این نتیجه می رسد که دین نه تنها راه حلی برای معضلات امروز بشر ندارد، بلکه در بسیاری از موارد خود منشأ مشکلات جدیدی بوده است. راسل معتقد است که بشر باید به جای تکیه بر راه حل های ماورایی و غیرعقلانی، به خود و توانایی هایش ایمان بیاورد. او دعوت به جایگزین های عقلانی و انسان محور برای حل مسائل می کند، از جمله علم، منطق، همدلی انسانی و همکاری بین المللی. این بخش از کتاب، اوج فراخوان راسل برای یک جامعه سکولار و مبتنی بر ارزش های انسانی است.

اهمیت و تأثیرگذاری پایدار چرا مسیحی نیستم؟

کتاب «چرا مسیحی نیستم؟» بلافاصله پس از انتشار، چه در قالب سخنرانی و چه به صورت کتاب، با استقبال و البته انتقادات فراوانی مواجه شد. این اثر نه تنها در محافل آکادمیک و فلسفی، بلکه در میان عموم مردم نیز بحث های گسترده ای را برانگیخت و به سرعت به یکی از مهم ترین متون در زمینه نقد دین و آزاداندیشی تبدیل شد. نکوداشت ها و بازتاب های این کتاب در جوامع فکری و عمومی، حاکی از قدرت تأثیرگذاری آن است. بسیاری از اندیشمندان، این کتاب را به عنوان یک چالش فکری نیرومند در برابر باورهای سنتی و مذهبی ستوده اند و آن را سرآغازی برای تفکر انتقادی در مورد مبانی دین دانسته اند.

اهمیت این کتاب در توانایی آن برای به چالش کشیدن باورهای عمیق و ارائه یک دیدگاه آلترناتیو ریشه دار در عقلانیت و علم نهفته است. برتراند راسل با صداقت فکری و سازش ناپذیری خود، جسارت نقد مفاهیم پذیرفته شده را به خوانندگان می آموزد و آن ها را تشویق به تفکر مستقل و پرسش گری می کند. این اثر نه تنها دیدگاه های راسل را به بهترین شکل ممکن منعکس می کند، بلکه به عنوان یک سند تاریخی از گفتمان خداناباوری و سکولاریسم در قرن بیستم نیز شناخته می شود و تا به امروز، الهام بخش بسیاری از فیلسوفان، دانشمندان و آزاداندیشان بوده است.

مخاطبان کلیدی: چه کسانی باید این اثر را بخوانند؟

کتاب «چرا مسیحی نیستم؟» با توجه به عمق محتوا و رویکرد تحلیلی خود، برای طیف وسیعی از خوانندگان ارزشمند و ضروری است:

• دانشجویان و پژوهشگران: در رشته های فلسفه، الهیات، جامعه شناسی، علوم سیاسی و تاریخ که به دنبال درک عمیق تر از دیدگاه های برتراند راسل و نقد دین هستند، این کتاب یک منبع دست اول و حیاتی محسوب می شود.
• علاقه مندان به فلسفه و اندیشه آزاد: افرادی که به مباحثی چون خداناباوری، سکولاریسم، اومانیسم و نقد ادیان علاقه مندند و می خواهند با یکی از برجسته ترین آثار در این زمینه آشنا شوند، از مطالعه این کتاب بهره فراوان خواهند برد.
• جویندگان حقیقت و اندیشمندان انتقادی: کسانی که سؤالاتی درباره دین، اخلاق و معنای زندگی دارند و به دنبال دیدگاه های آلترناتیو و عقلانی هستند، می توانند در این کتاب پاسخ ها و چالش های فکری جدیدی بیابند.
• خوانندگان با زمان محدود و خریداران بالقوه کتاب: افرادی که مایلند با محتوای اصلی کتاب آشنا شوند، اما فرصت یا امکان مطالعه کامل آن را ندارند، این خلاصه می تواند به آن ها دیدگاهی جامع ارائه دهد. همچنین برای کسانی که قبل از خرید و مطالعه کامل کتاب، می خواهند بدانند آیا محتوای آن با علایق و نیازهایشان مطابقت دارد یا خیر، راهنمایی مؤثر است.

این کتاب (یا خلاصه آن) به کسانی که به دنبال تفکر انتقادی، فهم عمیق تر جهان و چالش با پیش فرض های پذیرفته شده هستند، بینش های نوینی را هدیه می دهد و آن ها را به سفری فکری در ژرفای اندیشه رادیکال و در عین حال روشنگر برتراند راسل دعوت می کند.

راهنمای انتخاب ترجمه: پلی به سوی درک عمیق تر

برای خوانندگان فارسی زبان، دسترسی به ترجمه های باکیفیت از اهمیت بالایی برخوردار است تا بتوانند به درستی با عمق و ظرافت های اندیشه راسل آشنا شوند. کتاب «چرا مسیحی نیستم؟» نیز مانند بسیاری از آثار مهم فلسفی، دارای ترجمه های متعددی است که هر یک ویژگی های خاص خود را دارند.

یکی از ترجمه های شاخص و قدیمی این کتاب به فارسی، توسط استاد عبدالعلی دستغیب انجام شده و انتشارات فرهنگ آن را برای اولین بار در سال ۱۳۵۱ منتشر کرده است. این ترجمه، از جمله آثار اولیه و تأثیرگذار در معرفی راسل به جامعه فکری ایران محسوب می شود و به دلیل قدمت و انتشار در دوره خود، اعتبار ویژه ای دارد.

ترجمه دیگری که از این کتاب در دسترس است، از فرهنگ امیری و توسط انتشارات جامی منتشر شده است. این ترجمه نیز از نظر بسیاری از خوانندگان، روان و قابل فهم ارزیابی شده و تلاش کرده است تا مفاهیم پیچیده فلسفی را به زبانی روشن تر به مخاطب ارائه دهد. انتخاب بین این دو ترجمه یا سایر ترجمه های موجود، اغلب به سلیقه خواننده و سبکی که با آن ارتباط بهتری برقرار می کند، بستگی دارد. توصیه می شود پیش از خرید، نمونه هایی از متن هر دو ترجمه مطالعه شود تا خواننده بتواند بهترین گزینه را مطابق با نیاز خود انتخاب کند.

علاوه بر نسخه های چاپی، در سال های اخیر نسخه های الکترونیکی و صوتی این کتاب نیز در پلتفرم های مختلف منتشر شده اند که دسترسی به این اثر را برای مخاطبان در هر زمان و مکانی فراهم آورده اند. این نسخه ها به ویژه برای کسانی که فرصت مطالعه کتاب چاپی را ندارند یا به دنبال تجربه های جدید در خواندن هستند، بسیار مفید هستند.

نتیجه گیری: ندای عقلانیت و میراث برتراند راسل

کتاب «چرا مسیحی نیستم؟» بیش از یک قرن پس از نگارش سخنرانی اصلی و بیش از نیم قرن پس از درگذشت برتراند راسل، همچنان اثری زنده، پویا و چالش برانگیز باقی مانده است. پیام محوری این کتاب، دعوتی صریح و بی پرده به انسانیت، مسئولیت پذیری فردی، تکیه بر علم و عقل در برابر ترس و خرافات است. راسل به جای ارائه راه حل های ساده انگارانه دینی، پیچیدگی های جهان و انسان را با رویکردی منطقی و علمی تحلیل می کند و راه را برای تفکر مستقل هموار می سازد.

ارتباط و کاربردی بودن ایده های راسل در جهان امروز، غیرقابل انکار است. در عصری که همچنان شاهد تعصبات مذهبی، درگیری های ایدئولوژیک و تلاش برای سرکوب آزاداندیشی هستیم، ندای عقلانیت برتراند راسل بیش از پیش اهمیت می یابد. او به ما یادآوری می کند که سعادت بشری در گرو رهایی از قیدوبندهای کهنه و ساختن جهانی بر پایه دانش، همدلی و احترام متقابل است. میراث «چرا مسیحی نیستم؟» نه تنها در نقد هوشمندانه دین، بلکه در ارائه یک افق روشن از آینده ای است که انسان ها با اتکا به خود و توانایی هایشان می توانند آن را محقق سازند. این کتاب، مانیفست یک ذهن آزاد است که ما را به سوی جهانی عقلانی تر و انسانی تر رهنمون می شود.