راهکار های ارتقای بهره وری تعاونی های دانش بنیان

در یک پژوهش بررسی شد؛

سیاست ها و قوانین حوزه تعاونی های دانش بنیان با لحاظ کردن این موضوع – یعنی اثر وجه اجتماعی تعاونی های دانش بنیان در اقتصاد مقاومتی- می توانند زمینه را برای قرار گرفتن تعاونی های دانش بنیان در جای ویژه خودشان فراهم کنند.

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری گزارشگر آی تی، تعاونی های دانش بنیان علاوه بر بهره مندی از تمام مزایایی که بر سایر شرکت ها و موسسات دانش بنیان مترتب است (مانند خلاقیت، نوآوری، ایجاد پویایی و پایداری در اقتصاد)، از ویژگی های منحصربه فردی نیز برخوردارند که به آنها کمک می کند تا کارکردی ویژه در پیگیری اهداف اقتصاد مقاومتی داشته باشند. توجه داشتن تعاونی ها به اهداف اجتماعی، خیر عمومی و نیز شیوه اجتماعی سازماندهی تعاونی ها ظرفیت ویژه ای برای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی فراهم می کند.

دفتر مطالعات اجتماعی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، در گزارشی با عنوان «نقش تعاونی ها در اقتصاد مقاومتی (1)؛ راهکار های ارتقای بهره وری تعاونی های دانش بنیان در مسیر اقتصاد ملی» بیان می کند که در ایران، 9000 شرکت دانش بنیان وجود دارد که از این بین حدود 130 شرکت، تعاونی های دانش بنیانی هستند که مورد تایید «کارگروه ارزیابی شرکت های دانش بنیان» نیز قرار گرفته اند و هر روز بر درخواست ها در این حوزه اضافه می شود. در جهان، آمار دقیقی از این تعاونی ها وجود ندارد، اما می توان گفت تمایل به تشکیل آنها در حوزه فعالیت تعاونی های کشاورزی بیشتر است.

* اهداف کمّی بخش تعاون

این گزارش مطرح می کند که طبق سند توسعه بخش تعاون مصوب سال 1402 هییت وزیران موضوع بند «الف» ماده (9) قانون اجرای سیاست های کلی اصل چهل وچهارم، در بند «الف» ماده (9) ذیل عنوان «اهداف کمّی بخش تعاون»، سهم بخش تعاون از کل شرکت های دانش بنیان در پایان چشم انداز 10 ساله را 40٪ تعیین کرده است. یعنی نزدیک به نیمی از شرکت های دانش بنیان باید در پایان دهه جاری تعاونی ها باشند.

* ارزیابی تعاونی های دانش بنیان

این گزارش ادامه می دهد که اگر معیار درستی برای ارزیابی تعاونی های دانش بنیان وجود نداشته باشد و مشخص نباشد این تعاونی ها چه فواید و کارویژه ای دارند و کجا باید قرار بگیرند و کجا الزامی به حضورشان نیست ضمن آنکه نمی توان تحلیل دقیقی از وضعیت کنونی داشت، به همان میزان هم نمی توان درباره درستی یا نادرستی سیاست ها و قوانین این حوزه اظهارنظر دقیقی کرد. درنهایت ممکن است هزینه های مالی و انسانی گزافی خرج شود و نتایج قانع کننده نباشند؛ لذا دستیابی به چنین معیاری ضرورت و اهمیت بسیاری دارد. گزارش حاضر، مطالعه ای است برای مشخص کردن این معیارها. معیار های مذکور تنها از طریق بررسی نسبت بُعد تعاونی و بُعد دانش بنیان بودن این شرکت ها با اقتصاد مقاومتی حاصل می شود.

تعاونی های دانش بنیان به سبب تعاونی بودن، علی القاعده باید در کنار اهداف اقتصادی، اهداف اجتماعی و خیر عمومی را هم تعقیب کنند؛ بنابراین شناسایی این نقاط و هدایت این تعاونی ها به حضور در این حوزه یک اقدام مهم است

این گزارش توضیح می دهد که در خصوص علت بررسی بُعد دانش بنیانی با اقتصاد مقاومتی باید گفت، علت این مقایسه به ماهیت شرکت های دانش بنیان و ماهیت اقتصاد مقاومتی برمی گردد. اقتصاد مقاومتی طرحی از اقتصاد ملی است که بر افزایش قدرت ملی، خلق منافع و بازار های جدید برای اقتصاد کشور، توجه بر جغرافیای سیاسی- اقتصادی ایران در سیاستگذاری اقتصادی، مردمی کردن اقتصاد، بومی و درون زا کردن اقتصاد تاکید دارد.

* ویژگی های اقتصاد دانش بنیان

در این گزارش آمده است که اقتصاد دانش بنیان نیز ویژگی هایی دارد که به واسطه آن ویژگی ها، هم می تواند به اقتصاد مقاومتی کمک کننده باشد و هم از آن بهره مند شود. از جمله این ویژگی ها وفق برخی نظریات اقتصادی توجه بر اثر جغرافیای سیاسی – اقتصادی کشور ها و تقاضای برخاسته از آن بر تحریک تولید دانش و تکنولوژی در داخل کشورهاست. از سوی دیگر اقتصاد دانش بنیان با تاکید بر نقش خلاقیت و فراروی از هنجار ها و دستورالعمل های اقتصادی از پیش نگاشته شده با هدف درون زا بودن و بومی بودن اقتصاد مقاومتی هماهنگی دارد. ازآنجاکه شرکت های دانش بنیان در اقتصاد دانش بنیان، نیروی پیشرو محسوب می شوند، بنابراین این گونه از تعاونی ها مانند سایر شرکت های دانش بنیان باید از این جهت که امکان پیگیری قدرت کشور و یکی از ابزار های مدیریت صحنه جغرافیای اقتصادی کشور هستند، مورد توجه و قانون گذاری قرار گیرند.

این گزارش توضیح می دهد که درباره بُعد تعاونی بودن نیز باید همچنان پرسید که کدام یک از ویژگی های اجتماعی تعاونی ها برای اهداف اقتصاد مقاومتی کارکرد دارند. از دیدگاه این گزارش، این ویژگی ها به مردمی بودن، شیوه سازماندهی اجتماعی تعاونی و داشتن اهداف اجتماعی باز می گردد.

این گزارش در ادامه بیان می کند که نیرو های نخبه دانشگاهی که به تن هایی امکان سرمایه گذاری ندارند و یا در سپردن ایده شان به یک سرمایه گذار نگران اثر تصمیمات سهام داران هستند، می توانند در قالب تعاونی، با داشتن حق رای برابر، شرکت دانش بنیان خود را داشته باشند. به این شکل، تعاونی های دانش بنیان می تواند در راستای هدف مردمی کردن اقتصاد، شکستن انحصار ها و شریک کردن تعداد بیشتری از نخبگان در نقطه تولید، دانش و تکنولوژی، کمک کننده باشند.

این گزارش توضیح می دهد که تعاونی های دانش بنیان به سبب تعاونی بودن، علی القاعده باید در کنار اهداف اقتصادی، اهداف اجتماعی و خیر عمومی را هم تعقیب کنند؛ بنابراین شناسایی این نقاط و هدایت این تعاونی ها به حضور در این حوزه یک اقدام مهم است. برای نمونه، دانش بنیان شدن برخی از تعاونی های حوزه کشاورزی، تعاونی هایی توسعه و عمران شهرستان، تعاونی های توسعه روستایی، تعاونی های تولیدی – که نیمی از تعاونی های کشور را تشکیل می دهند- بستری را فراهم می آورد تا در مناطقی که مشکل بیکاری، مهاجرت نخبگان محلی و عدم توانایی مردم در ایجاد اشتغال برای خود وجود دارد و حوزه هایی که بخش خصوصی یا دولتی تمایلی به سرمایه گذاری در آن موارد ندارد، بتوانند علاوه بر کسب سود، مشکلی از مشکلات اجتماعی را رفع کنند.

* سیاست ها و قوانین موثر و واقع بینانه

در ادامه این گزارش آمده است که برای داشتن سیاست ها و قوانین موثر و واقع بینانه که باعث شوند این نوع تعاونی ها ضمن حفظ معنا و ماهیت تعاونی، حداکثر بهره وری را برای خود و برای منافع ملی نیز داشته باشند باید نسبت بین اقتصاد مقاومتی با اقتصاد دانش بنیان از یک سو و نیز اقتصاد مقاومتی با کارکرد های اجتماعی تعاونی از سوی دیگر، همواره مورد توجه قرار گیرند. 

این گزارش بیان می کند که براساس نتایج این تحقیق و با توجه به اینکه قانون بخش تعاونی اقتصاد ایران، پیش از ابلاغ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی نوشته شده، بهترین پیشنهاد قانون گذاری در این حوزه، اصلاح قانون این بخش معطوف به مسایل جدید است. به ویژه درباره قوانین حمایتی، قوانین توانمندسازی، آموزشی و بازتعریف تعاونی ها مناسب است مسایل جدید مورد نظر قرار گیرد و اولویت های جدیدی تعریف گردد تا توزیع امکانات در این بخش، به حداکثر بازدهی منجر شود. برای پژوهش های آتی نیز پیشنهاد می شود، موقعیت کنونی و میدانی تعاونی های دانش بنیان و نسبت مسایل شان با قوانین موجود بررسی شود تا گام دیگری در راستای حفظ قوانین موثر و بهبود سایر قوانین بتوان برداشت.

متن کامل گزارش را اینجا بخوانید.

راهکار های ارتقای بهره وری تعاونی های دانش بنیان