توافق هند و ایران در چابهار زیر تیغ تحریم امریکا

رسول سلیمی: تنها چند ساعت پس از امضای توافق 10ساله هند برای مدیریت بندر چابهار در ایران، امریکا هشدار داد که “خطر بالقوه تحریم” برای “هر کسی” که درگیر معاملات تجاری با تهران است، وجود دارد. هند و ایران که یک قرارداد 10ساله همکاری امضا کردند که بر اساس آن بنادر هند (IPGL) حدود 120 میلیون دلار برای تجهیز و توسعه بندر چابهار سرمایه گذاری خواهند کرد تا هند بتواند از طریق آن به عنوان وسیله ای برای ایجاد یک کریدور تجاری از ایران به افغانستان، اسیای مرکزی و روسیه ایجاد کند. یادداشت تفاهم توسعه بندر چابهار توسط هند در سال 2016 (1395 شمسی) در جریان سفر نخست وزیر نارندرا مودی به ایران اجرایی شده بود. درست یکسال بعد از توافق برجام، هندی ها تمایل جدی خود را در شرایط فقدان تحریم های امریکا برای همکاری با ایران اعلام کردند.

زمانی که دهلی نو، تهران و کابل در سال 2016 توافقنامه سه جانبه ای را برای توسعه بندر امضا کردند، ایالات متحده چابهار را از رژیم تحریم های خود علیه ایران مستثنی کرده بود. در آن زمان، تصمیم ایالات متحده تحت تاثیر پتانسیل بندر برای تسهیل تجارت و توسعه در افغانستان و نیز لابی طرف هندی بود. وزارت امور خارجه ایالات متحده در آن زمان گفته بود که این استراتژی بر حمایت از توسعه اقتصادی افغانستان و “مشارکت نزدیک” با هند تاکید دارد.

حتی زمانی که ایالات متحده در دوره ترامپ از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) یا توافق هسته ای ایران در سال 2018 خارج شد و تحریم های تازه ای را علیه ایران اعلام کرد که منجر به توقف کامل خرید نفت خام ایران توسط هند شد، واشنگتن توسعه بندر چابهار را از تحریم های در چارچوب سیاست “فشار حداکثری” علیه ایران، مستثنی نگه داشت.

“ویدانت پاتل” معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا

اما آنچه سرعت توسعه بندر چابهار را در سال های بعد از آن تحت تاثیر قرارداد، تغییر محیط ژیوپلیتیک منطقه و جهان طی دو سال اخیر (پس از جنگ بین روسیه و اوکراین و نیز جنگ غزه) است که به نظر می رسد دولت ایالات متحده آمریکا سیاست خود را نسبت به معافیت تحریمی بندر چابهار تغییر داده است. این در شرایطی است که کل سرمایه گذاری هند در این چند سال ها در چابهار نزدیک به 30 میلیون دلار بود که حدود 4 ماه از اتمام قرارداد کوتاه مدت با هندی ها نیز گذشته است.

دولت سیزدهم باهدف تضمین سرمایه گذاری، قرارداد هند را به قرارداد بلندمدت 10ساله تبدیل کرد و روز گذشته قرارداد سرمایه گذاری بلندمدت هند برای تجهیز بندر چابهار نیز امضا شد که طبق این قرارداد، شرکت IPGL هند در تجهیز و بهره برداری بندر شهید بهشتی چابهار مشارکت خواهد کرد. در واقع این قرارداد جایگزین قرارداد قبلی شده و با 10 سال اعتبار به طور خودکار تمدید می شود. بر اساس این گزارش، قرارداد ایران با هند قرارداد سرمایه گذاری است نه واگذاری. این سرمایه گذاری از نوع زیرساخت است و قرار شده هندی ها از بخشی از زیرساخت ها با ورود تجهیزات در قالب یک قرارداد 10ساله بهره برداری کنند که بعد از 10 سال این تجهیزات به ایران واگذار می شود.

اما این خبر با واکنش تند و سریع امریکا مواجه شد. ویدانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا گفته که امریکا صرفاً به دولت هند اجازه خواهد داد درباره اهداف سیاست خارجی خود صحبت کند. ویدانت پاتل تاکید کرد «ما از این گزارش ها آگاه هستیم که ایران و هند توافقی را در مورد بندر چابهار امضا کرده اند، من به دولت هند اجازه می دهم با اهداف سیاست خارجی خود، در برابر بندر چابهار و همچنین روابط دوجانبه خود با ایران صحبت کند؛ اما من فقط می گویم تحریم های امریکا علیه ایران همچنان پابرجاست و ما به اجرای آنها ادامه خواهیم داد.» پاتل همچنین گفته: “هر نهادی و هر کسی که معاملات تجاری با ایران را در نظر می گیرد، باید از خطر بالقوه ای که خود را در معرض آن قرار می دهد، آگاه باشد. “

قراردادی که هند و ایران روز دوشنبه برای مدیریت بندر چابهار امضا کردند از سوی ناظران سیاسی به عنوان یک مولفه تغییردهنده بازی در اتصال کشورهای منطقه دیده می شود. توافقی که در رقابت با ابتکار عمل چین برای بندر گوادر پاکستان در مسیر طرح توسعه ای این کشور قرار دارد. ازاین رو بندر چابهار به عنوان خط اتصال حیاتی هند با افغانستان، آسیای مرکزی و منطقه اوراسیا عمل خواهد کرد که البته انگیزه مخالفت گروه های تروریستی در سیستان و بلوچستان را نیز برانگیخته است. ازاین رو می توان با تحلیل برنامه هند در ایران، بیش از هر زمانی از انگیزه گروه های تروریستی که پایگاه آنها را تندروها در پاکستان تشکیل می دهند، پرده برداشت.

در این راستا توافقنامه ایران و هند در امتداد برنامه هایی برای ادغام چابهار با کریدور حمل ونقل بین المللی شمال و جنوب (INSTC) قرار دارد که هند را از طریق ایران به روسیه متصل می کند. این ابتکار عمل به هند اجازه می دهد تا پاکستان را دور بزند و به افغانستان برسد و دسترسی به کشورهای آسیای مرکزی را باز کند. هند در شرایطی توسعه بندر چابهار در سواحل جنوب شرقی ایران را دنبال می کند که این مسیر دریایی قرار است در امتداد خلیج عمان به عنوان راهی برای حمل ونقل کالا به ایران، افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی عمل کند و بندر کراچی و گوادر را در رقابت خود با پاکستان دور بزند.

کارشناسان اقتصادی معتقدند این پروژه نقش مهمی را به مثابه یک خط ترانزیت در تجارت با افغانستان محصور در خشکی و کشورهای آسیای مرکزی ایفا خواهد کرد. به گفته وزیر راه و شهرسازی کشورمان بر اساس این توافق، شرکت IPGL هند حدود 120 میلیون دلار سرمایه گذاری خواهد کرد و 250 میلیون دلار دیگر در تامین مالی وجود خواهد داشت و ارزش قرارداد را به 370 میلیون دلار خواهد رساند.

سارباناندا سونووال، وزیر بنادر و کشتیرانی هند که برای امضای این توافقنامه به تهران سفرکرده گفته بود که این پروژه به تشویق کارآفرینان هندی به سرمایه گذاری در منطقه در بلندمدت منجر خواهد شد. وی تاکید کرده ادغام این بندر با یک منطقه آزاد ویژه، جذابیت آن را افزایش می دهد، درحالی که مشوق های هند، مانند امتیازات مربوط به کشتی ها و هزینه های محموله، جریان تجارت را از طریق چابهار تقویت خواهد کرد و رشد اقتصادی و همکاری را ارتقا خواهد داد. این بندر همچنین فرصتی برای نهادهای تجاری هند فراهم می کند تا رد پای خود را در منطقه آسیای مرکزی گسترش دهند.

311213

توافق هند و ایران در چابهار زیر تیغ تحریم امریکا