تاریخچه فرودگاه کاشان

فرودگاه کاشان، به عنوان یکی از زیرساخت های حمل ونقل هوایی در منطقه مرکزی ایران، در سال ۱۳۷۳ به بهره برداری رسید و نقشی مهم در توسعه و ارتباطات این خطه ایفا کرده است. این فرودگاه با موقعیت استراتژیک خود در ۱۲ کیلومتری جنوب شرقی کاشان، همواره محلی برای بحث و برنامه ریزی در خصوص توسعه زیرساخت های منطقه بوده است. مقاله پیش رو به بررسی جامع سیر تحولات این فرودگاه از مراحل اولیه ایده و تاسیس، دوره های فعالیت، چالش های پیش رو، وضعیت فعلی و برنامه های توسعه آتی می پردازد.

ریشه های شکل گیری: چرا و چگونه فرودگاه کاشان آغاز شد؟

ایده احداث یک فرودگاه در شهرستان کاشان، به اوایل دهه ۱۳۷۰ شمسی بازمی گردد. با توجه به ظرفیت های فراوان منطقه در حوزه های گردشگری، صنعتی و کشاورزی و نیز موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد کاشان در مسیر کریدور شمال-جنوب کشور، نیاز به یک زیرساخت هوایی برای تسهیل در تردد و پشتیبانی از توسعه اقتصادی منطقه، بیش از پیش احساس می شد. این نیازسنجی ها و بررسی پتانسیل های موجود، منجر به تصمیم گیری برای ایجاد فرودگاه در شهرستان کاشان در سال ۱۳۷۲ شد.

پس از بررسی های کارشناسی متعدد، زمینی به وسعت تقریبی ۸۰۰ هکتار در جنوب شرقی شهر کاشان انتخاب گردید. این موقعیت، علاوه بر دسترسی مناسب به جاده های اصلی کاشان-نطنز به اصفهان و کاشان-یزد به کرمان، از لحاظ وسعت و امکان توسعه آتی نیز مزیت های قابل توجهی داشت. هدف گذاری اولیه برای این فرودگاه، کاربری دوگانه عمومی و مسافری بود، با این حال، پتانسیل های نظامی و آموزشی نیز در طراحی های آتی مد نظر قرار گرفت.

گشایش بال ها: مراحل اولیه ساخت و افتتاح رسمی

فرآیند ساخت و ساز فرودگاه کاشان با سرعت و جدیت دنبال شد و در مدت زمانی کوتاه، زیرساخت های اولیه آن فراهم گشت. این اقدامات شامل احداث یک باند پرواز به طول ۲۷۰۰ متر و عرض ۴۵ متر، یک تاکسی وی (مسیر خزش هواپیما)، محوطه پارکینگ هواپیما با قابلیت پذیرش چندین فروند هواپیمای نیمه سنگین و همچنین یک ساختمان پاویون برای پذیرایی از مقامات و مهمانان رسمی بود.

افتتاح رسمی فرودگاه کاشان در تاریخ ۱۲ خرداد ماه سال ۱۳۷۳ با حضور ریاست جمهوری وقت و نشستن یک فروند هواپیمای بوئینگ ۷۳۷ در باند این فرودگاه، نقطه عطفی در تاریخ شهر کاشان محسوب می شود. این رویداد، امیدهای بسیاری را برای شکوفایی اقتصادی و گردشگری در منطقه زنده کرد و به عنوان نمادی از توسعه زیرساخت ها، در اذهان عمومی مردم کاشان و شهرهای اطراف باقی ماند.

پس از افتتاح اولیه، شهرداری کاشان با ادامه و تکمیل عملیات عمرانی، بخش های دیگری از فرودگاه را توسعه داد. از جمله این اقدامات، احداث ساختمان ترمینال مسافربری با وسعت ۸۰۰ متر مربع بود که امکانات اولیه را برای خدمات رسانی به مسافران فراهم می آورد. این تلاش ها در راستای آماده سازی فرودگاه برای ایفای نقش کامل تر در حمل ونقل هوایی کشور صورت گرفت.

دوران گذار: توسعه، مدیریت و تغییر مالکیت

با پیشرفت عملیات عمرانی و آماده سازی فرودگاه برای کاربری گسترده تر، تصمیماتی در خصوص نحوه مدیریت و مالکیت آن اتخاذ گردید. بر این اساس، مدیریت و مالکیت فرودگاه کاشان به نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی واگذار شد، در حالی که شهرداری کاشان همچنان نقش گرداننده و مجری برخی فعالیت های عمرانی و خدماتی را بر عهده داشت. این ساختار، تلفیقی از کاربری نظامی و عمومی را برای فرودگاه فراهم آورد.

سرانجام، پروانه نهایی بهره برداری فرودگاه کاشان توسط ریاست کل سازمان هواپیمایی کشوری صادر گردید که تاییدی بر استانداردها و آمادگی این فرودگاه برای آغاز پروازهای برنامه ریزی شده بود. این پروانه، راه را برای ورود فرودگاه کاشان به چرخه حمل ونقل هوایی کشور هموار ساخت.

پروازهای آزمایشی و عملیاتی: محک زدن ظرفیت ها

پیش از آغاز رسمی پروازهای مسافربری، سلسله ای از پروازهای آزمایشی و آموزشی در فرودگاه کاشان به منظور ارزیابی ظرفیت ها، تست تجهیزات و آموزش پرسنل انجام شد. این پروازها، اطمینان لازم را برای انجام عملیات منظم هوایی فراهم آوردند:

• در تاریخ ۱۰ دی ماه ۱۳۹۴، یک پرواز آزمایشی از مبدأ فرودگاه پیام کرج به مقصد فرودگاه کاشان و بالعکس صورت گرفت. این پرواز توسط یک فروند هواپیمای ایرتاکسی VIP پایپر انجام شد.
• در ۱۷ دی ماه ۱۳۹۴، مجموعه دیگری از پروازهای آزمایشی و آموزشی با هدف آموزش خلبانی، توسط ۷ فروند هواپیمای تک موتوره پایپر از فرودگاه پیام کرج به کاشان و بالعکس انجام شد.

این فرودگاه در زمان اوج فعالیت خود، قابلیت پذیرش طیف وسیعی از هواپیماهای بدنه متوسط (Type Medium) را داشت که شامل موارد زیر می شد:

• ایرتاکسی (تاکسی هوایی)
• پایپر (تک موتوره)
• ایرباس ۳۲۰، ایرباس ۳۱۹، ایرباس ۳۲۱
• بوئینگ ۷۲۷، بوئینگ ۷۳۷
• MD
• آنتونوف ۷۴
• فوکر ۱۰۰، فوکر ۵۰
• ATR
• BAE
• RJ
• امبرائر ۱۴۵

این لیست، نشان دهنده قابلیت های فنی و عملیاتی قابل توجه فرودگاه کاشان برای پذیرش هواپیماهای رایج در مسیرهای داخلی و حتی برخی مسیرهای منطقه ای بود.

اوج فعالیت مسافربری و افول آن: مسیرهای پروازی و توقف عملیات

با تکمیل مراحل زیرساختی و صدور پروانه بهره برداری، سرانجام در تاریخ ۱۳ خرداد ماه ۱۳۹۵، همزمان با بیست و دومین سالگرد افتتاح اولیه فرودگاه کاشان، بخش کشوری و مسافربری این فرودگاه با پرواز مشهد به طور رسمی آغاز به کار کرد. این لحظه، تحقق آرزوی دیرینه مردم منطقه برای دسترسی مستقیم هوایی بود.

در طول دوره فعالیت بخش مسافربری، فرودگاه کاشان مسیرهای پروازی محدودی را پوشش می داد. از جمله مسیرهای پروازی فرودگاه کاشان می توان به خطوط کاشان به مشهد و کاشان به کیش و بالعکس اشاره کرد که با استقبال نسبی نیز مواجه شدند. شرکت های هواپیمایی مطرحی چون آتا، آسمان، ایران ایرتور، کیش ایر و تابان در این فرودگاه فعالیت داشتند و خدماتی را به مسافران ارائه می کردند.

«فرودگاه کاشان با وجود پتانسیل های منطقه ای، در مسیر دشواری برای حفظ پروازهای منظم مسافری قرار گرفت که ناشی از عوامل چندگانه اقتصادی و لجستیکی بود.»

تحلیل دلایل توقف پروازهای مسافری

با وجود آغاز فعالیت های مسافربری، عمر این بخش از فرودگاه کاشان دیری نپایید و پس از مدتی، پروازهای برنامه ریزی شده مسافری متوقف گشت. تحلیل دلایل این توقف، نیازمند در نظر گرفتن عوامل متعددی است:

1. کمبود و عدم پایداری تقاضای مسافر: با وجود جمعیت قابل توجه کاشان و شهرهای اطراف، میزان تقاضای پایدار برای پروازهای داخلی، به ویژه در مقایسه با شهرهای بزرگ تر، کافی نبود. گردشگران نیز ممکن بود ترجیح دهند از طریق فرودگاه های بزرگ تر و با گزینه های پروازی متنوع تر به منطقه سفر کنند.
2. مسائل اقتصادی و عدم توجیه اقتصادی برای ایرلاین ها: پروازها نیازمند تعداد حداقل مسافر برای توجیه اقتصادی برای شرکت های هواپیمایی هستند. در بسیاری از موارد، پروازهای کاشان با ظرفیت پایین انجام می شد که برای ایرلاین ها سودآوری لازم را نداشت و منجر به لغو پروازها می شد.
3. رقابت با فرودگاه های مجاور: نزدیکی نسبی به فرودگاه بین المللی اصفهان، که دارای زیرساخت های کامل تر، تعداد پروازهای بیشتر و مقاصد متنوع تر بود، رقابت جدی برای فرودگاه کاشان ایجاد می کرد. بسیاری از مسافران، ترجیح می دادند از امکانات فرودگاه اصفهان استفاده کرده و سپس از طریق مسیر زمینی به کاشان سفر کنند.
4. مشکلات زیرساختی و عملیاتی: اگرچه فرودگاه کاشان دارای زیرساخت های اولیه بود، اما برای رقابت با فرودگاه های بزرگ تر و جذب ایرلاین های بیشتر، نیاز به توسعه و تجهیزات پیشرفته تر داشت. کمبود برخی امکانات ناوبری، سوخت رسانی یا خدمات زمینی می توانست مانعی برای پایداری پروازها باشد.
5. تأکید بر کاربری نظامی: مالکیت فرودگاه کاشان توسط نیروی هوافضای سپاه پاسداران، اگرچه امکانات و امنیت خاصی را فراهم می آورد، اما اولویت بندی های نظامی ممکن بود در برخی موارد با نیازهای عملیات مسافربری در تضاد باشد یا بر تخصیص منابع تأثیر بگذارد.

مجموع این عوامل، دست به دست هم داد تا فرودگاه کاشان، نتواند به یک قطب پروازی فعال در بخش مسافربری تبدیل شود و پروازهای آن به تدریج متوقف گردید.

فرودگاه کاشان در زمان حال: وضعیت فعلی و جایگزین های سفر

در حال حاضر، وضعیت فعلی فرودگاه کاشان به گونه ای است که بخش مسافربری آن فعال نیست و هیچ پرواز برنامه ریزی شده ای برای مقاصد داخلی یا خارجی در آن انجام نمی شود. کاربری اصلی فرودگاه، عمدتاً نظامی و برای پروازهای خاص و آموزشی است. بنابراین، مسافران و گردشگرانی که قصد سفر هوایی به کاشان را دارند، باید از راه های جایگزین استفاده کنند.

مناسب ترین راه برای سفر هوایی به کاشان، استفاده از فرودگاه بین المللی شهید بهشتی اصفهان (OIFM) است. پس از رسیدن به اصفهان، می توان از طریق مسیر زمینی (تاکسی، اتوبوس یا خودروی شخصی) که حدوداً دو ساعت به طول می انجامد، خود را به کاشان رساند. علاوه بر این، راه های جایگزین دیگری نیز برای سفر به کاشان وجود دارد:

• مسیر ریلی: خطوط راه آهن کشور از کاشان عبور می کند و امکان سفر با قطار از شهرهای مختلف به کاشان وجود دارد.
• مسیر جاده ای: کاشان از طریق شبکه جاده ای گسترده ای به شهرهای اصلی کشور متصل است و سفر با خودروی شخصی یا اتوبوس های بین شهری نیز گزینه ای متداول و راحت محسوب می شود.

پرواز به سوی آینده: طرح های توسعه و فعالیت های در دست اقدام

با وجود توقف پروازهای مسافربری، چشم انداز آینده فرودگاه کاشان همچنان امیدوارکننده است. طرح های بلندمدت و جامعی برای توسعه این فرودگاه در نظر گرفته شده است که می تواند آن را به یک زیرساخت هوایی مهم در منطقه تبدیل کند. این طرح ها و فعالیت های در دست پیگیری عبارتند از:

طرح جامع فرودگاهی کاشان

1. افزایش طول باند: برنامه ریزی برای افزایش طول باند پرواز به ۴ کیلومتر و عرض باند به ۷۵ متر. این توسعه، امکان پذیرش هواپیماهای فوق سنگین، پهن پیکر و غول پیکر را فراهم خواهد آورد و ظرفیت عملیاتی فرودگاه را به شکل چشمگیری افزایش می دهد.

دیگر فعالیت های در دست پیگیری

• واگذاری به شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران: مذاکرات و پیگیری ها برای واگذاری مدیریت و بهره برداری فرودگاه به شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران ادامه دارد. این واگذاری می تواند به استانداردسازی عملیات و بهره گیری از تجربه یک نهاد تخصصی در اداره فرودگاه ها کمک کند.
• نصب و راه اندازی سامانه ILS: نصب و راه اندازی سیستم فرود با ابزار دقیق (Instrument Landing System – ILS) برای بهبود ایمنی و دقت پروازها، به ویژه در شرایط آب و هوایی نامساعد، در دستور کار قرار دارد.
• تاسیس دانشکده آموزش خلبانی و مهمانداری: برنامه ریزی برای ایجاد یک مرکز آموزشی تخصصی در زمینه خلبانی و مهمانداری، که می تواند به توسعه نیروی انسانی متخصص در صنعت هوانوردی کشور کمک کند.
• راه اندازی اداره گذرنامه و گمرک: با هدف فراهم آوردن زیرساخت های لازم برای پروازهای بین المللی و تبدیل فرودگاه کاشان به یک فرودگاه مرزی، راه اندازی ادارات گذرنامه و گمرک در حال پیگیری است.
• برقراری پروازهای باربری (CARGO) و اورژانس هوایی: توسعه بخش باربری هوایی و راه اندازی خدمات اورژانس هوایی برای پشتیبانی از نیازهای منطقه در حوزه لجستیک و سلامت.
• احداث پارکینگ طبقاتی: برای افزایش ظرفیت پارک خودرو و بهبود خدمات رسانی به مسافران و بازدیدکنندگان.
• خرید و نصب تجهیزات ناوبری جدید: شامل دستگاه های DVOR – DME، چراغ های PAPI (نشانگر مسیر تقرب دقیق) و Gunlight برای ارتقاء ایمنی و دقت ناوبری.
• هماهنگی با ایرلاین های مختلف: تلاش برای احیای پروازهای مسافری در مسیرهای پرتقاضا مانند کاشان-مشهد، کاشان-قشم، کاشان-کیش و حتی مسیرهای زیارتی منطقه ای مانند کاشان-نجف.

تحقق این طرح ها، طرح توسعه فرودگاه کاشان را به یک واقعیت تبدیل خواهد کرد و می تواند این فرودگاه را به یکی از مهمترین قطب های منطقه ای حمل ونقل هوایی در ایران بدل سازد. این اقدامات، نه تنها به توسعه گردشگری و اقتصادی کاشان کمک می کند، بلکه نقش آن را در شبکه حمل ونقل هوایی کشور نیز پررنگ تر خواهد ساخت.

فرودگاه کاشان در یک نگاه: اطلاعات کلیدی و راه های ارتباطی

فرودگاه کاشان با کد یاتای KKS و کد ایکائوی OIFK، اطلاعات کلیدی زیر را شامل می شود:

عنوان	مشخصات
نوع فرودگاه	نظامی و عمومی
مالکیت	نیروی هوافضای سپاه پاسداران
گرداننده	شهرداری کاشان
محدوده خدمات	کاشان، آران و بیدگل، نطنز، قم، گلپایگان، اردستان، دلیجان، نراق و محلات
مکان دقیق	کاشان، کیلومتر ۱۲ جاده قدیم نطنز
ارتفاع از سطح دریا	۳۴۸۴ فوت (معادل ۱۰۶۲ متر)
طول باند	۳۰۰۰ متر (در حال حاضر، با طرح توسعه ۴۰۰۰ متر)
عرض باند	۴۵ متر (در حال حاضر، با طرح توسعه ۷۵ متر)

امکانات و خدمات فرودگاه کاشان

فرودگاه کاشان، با وجود وسعت متوسط، امکانات اولیه ای را برای رفاه مسافران و پرسنل فراهم آورده است که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دستگاه های خودپرداز بانکی
• کافی شاپ
• پارکینگ خودرو (با ظرفیت توسعه پذیر)
• باجه اطلاع رسانی
• چرخ دستی مخصوص حمل بار
• اینترنت وای فای (در صورت فعال بودن)
• نمازخانه
• امانت بار و بخش اشیای گمشده
• سرویس های بهداشتی

راه های ارتباطی با فرودگاه

برای کسب اطلاعات بیشتر یا برقراری تماس با فرودگاه کاشان، می توانید از اطلاعات زیر استفاده نمایید:

آدرس: کاشان، کیلومتر ۱۲ جاده قدیم نطنز
کد پستی: ۸۷۳۵۱۷۶۶۱۸
تلفن: ۳-۵۵۴۴۴۸۵۲ ۰۳۱
فکس: ۵۵۴۴۷۲۵۵ ۰۳۱
ایمیل: info@kashanairport.ir
وب سایت رسمی: https://airport.kashan.ir

نتیجه گیری

تاریخچه فرودگاه کاشان، حکایتی از تلاش برای توسعه و پیوند این شهر با شبکه حمل ونقل هوایی کشور است. از ایده اولیه در دهه ۷۰ شمسی و افتتاح با حضور ریاست جمهوری، تا دوره های فعالیت مسافربری و مواجهه با چالش هایی که منجر به توقف پروازهای منظم شد، این فرودگاه مسیری پرفراز و نشیب را طی کرده است. با وجود غیرفعال بودن بخش مسافری در حال حاضر، طرح های جامع توسعه ای برای آینده فرودگاه کاشان در دست پیگیری است که شامل افزایش طول باند، نصب تجهیزات ناوبری پیشرفته و تلاش برای احیای مسیرهای پروازی می شود.

فرودگاه کاشان، نمادی از پتانسیل های نهفته منطقه و عزم مسئولان برای بهره برداری کامل از این زیرساخت است. احیای کامل فعالیت های این فرودگاه نه تنها می تواند به توسعه گردشگری و اقتصادی کاشان کمک کند، بلکه ارتباطات منطقه ای را نیز تقویت کرده و نقش آن را در شبکه حمل ونقل هوایی کشور پررنگ تر خواهد ساخت. امید است با همت و برنامه ریزی صحیح، این فرودگاه بار دیگر بال بگشاید و در اوج آسمان کاشان، پروازهای رونق بخش خود را از سر گیرد.