تفاوت هواپیما ام دی سری ۸۰ با سری ۹۰

صنعت هوانوردی همواره با معرفی مدل های جدید و بهبودیافته هواپیماها در حال پیشرفت است. در این میان برخی خانواده های هواپیمایی با وجود گذشت سال ها از زمان طراحی اولیه همچنان بخش مهمی از ناوگان شرکت های هوایی در سراسر جهان و به ویژه در مسیرهای داخلی بسیاری از کشورها را تشکیل می دهند. هواپیماهای سری MD نتیجه میراث شرکت مک دانل داگلاس و سپس بخشی از مجموعه بوئینگ نمونه ای بارز از این هواپیماها هستند.

مسافرانی که به طور منظم با هواپیما سفر می کنند به خصوص در پروازهای داخلی ایران با نام هواپیماهای MD80 آشنایی دارند. اما در کنار این سری شناخته شده سری MD90 نیز وجود دارد که شاید کمتر مورد توجه قرار گرفته باشد. درک تفاوت های کلیدی میان این دو سری نه تنها برای علاقه مندان به هوانوردی بلکه برای مسافرانی که به دنبال اطلاعات بیشتر در مورد هواپیمایی که با آن پرواز می کنند هستند می تواند مفید باشد. این تفاوت ها عمدتاً در قلب تپنده هواپیما یعنی موتورها و همچنین در ابعاد بدنه و فناوری های به کار رفته در کابین خلبان نهفته است. شناخت این ویژگی ها به شما کمک می کند تا با دید بازتری به این هواپیماها نگاه کنید و از مشخصات فنی و عملیاتی آن ها آگاه شوید.

معرفی هواپیماهای بوئینگ MD

هواپیماهای سری MD که مخفف نام شرکت مک دانل داگلاس (McDonnell Douglas) است ریشه در طراحی موفق هواپیمای DC-9 دارند. شرکت مک دانل داگلاس در سال ۱۹۶۷ از ادغام دو شرکت بزرگ مک دانل و داگلاس شکل گرفت و به سرعت به یکی از قطب های اصلی صنعت هوافضا تبدیل شد. سری MD در واقع نسل بعدی و تکامل یافته خانواده DC-9 محسوب می شود که با هدف بهبود عملکرد افزایش ظرفیت و به روزرسانی فناوری ها طراحی و تولید شد. این هواپیماها در دسته هواپیماهای باریک پیکر (Narrow-body) با دو موتور قرار می گیرند که محل قرارگیری موتورها در انتهای بدنه و در دو طرف آن یکی از ویژگی های ظاهری متمایز آن هاست. تولید سری MD از اواخر دهه ۱۹۷۰ آغاز شد و تا زمان ادغام مک دانل داگلاس با بوئینگ در سال ۱۹۹۷ و حتی مدتی پس از آن ادامه یافت. پس از این ادغام هواپیماهای MD به بخشی از محصولات تجاری بوئینگ تبدیل شدند اگرچه طراحی اصلی آن ها متعلق به مک دانل داگلاس بود.

مشخصات کلی هواپیما بوئینگ MD

هواپیماهای خانواده MD با وجود مدل های مختلف دارای ویژگی های طراحی مشترکی هستند که آن ها را از بسیاری از هواپیماهای دیگر متمایز می کند. این ویژگی ها شامل پیکربندی دم T شکل و قرارگیری موتورها در نزدیکی دم هواپیما است. این طراحی باعث می شود بال ها از آشفتگی جریان هوای خروجی موتورها دور باشند اما در عین حال نیاز به ساختار دم قوی تر و ارابه فرود بلندتر در مدل های بزرگتر را ایجاد می کند. به طور کلی هواپیماهای این خانواده برای مسیرهای کوتاه تا متوسط طراحی شده اند. مشخصات دقیق تر مانند طول بدنه فاصله بال ها ارتفاع و ظرفیت مسافر بین مدل های مختلف سری ۸۰ و ۹۰ متفاوت است که در بخش های بعدی به تفصیل بررسی می شود. با این حال حداکثر سرعت کروز آن ها معمولاً در محدوده ۰.۷۵ تا ۰.۸۷ ماخ قرار دارد و برد عملیاتی آن ها بسته به مدل و میزان سوخت قابل حمل متغیر است. این هواپیماها به دلیل ساختار مستحکم و قابلیت اطمینان بالا در طول سالیان متمادی مورد استفاده قرار گرفته اند.

مدل های هواپیما بوئینگ ام دی در سری ۸۰

سری MD-80 که گاهی با نام DC-9 Super 80 نیز شناخته می شود پایه و اساس خانواده MD را تشکیل می دهد و شامل چندین مدل مختلف است که هر یک با بهبودها و تغییراتی نسبت به مدل قبلی عرضه شدند. این سری در مجموع بیشترین تعداد تولید را در میان هواپیماهای MD دارد و پرکاربردترین مدل در بسیاری از ناوگان های هوایی از جمله در ایران است. مدل های اصلی این سری شامل MD-81 MD-82 MD-83 MD-87 و MD-88 هستند. تفاوت های اصلی بین این مدل ها در نوع و قدرت موتورها ظرفیت حمل سوخت طول بدنه و سطح فناوری کابین خلبان (آنالوگ یا دیجیتال) است. این تنوع در مدل ها به شرکت های هواپیمایی اجازه می داد تا هواپیمای متناسب با نیازهای خاص مسیرهای خود از نظر مسافت و تعداد مسافر را انتخاب کنند.

مشخصات اولین مدل هواپیما بوئینگ MD-81

هواپیمای MD-81 اولین مدل از خانواده MD-80 بود که وارد خدمت شد و به عنوان مدل پایه این سری شناخته می شود. اولین پرواز این مدل در سال ۱۹۷۹ انجام شد و در سال ۱۹۸۰ به صورت رسمی عملیاتی شد. این مدل مجهز به موتورهای توربوفن پرت اند ویتنی JT8D-209 بود که نسبت به موتورهای مدل های قدیمی تر DC-9 قدرت و کارایی بیشتری داشتند هرچند هنوز جزو موتورهای پر سر و صدا محسوب می شدند. MD-81 دارای کابین خلبان کاملاً آنالوگ بود که در زمان خود استاندارد محسوب می شد. ظرفیت استاندارد مسافر در این مدل حدود ۱۵۵ نفر بود و برد عملیاتی آن برای مسیرهای کوتاه تا متوسط مناسب بود. این مدل زمینه را برای توسعه مدل های بعدی سری ۸۰ با قابلیت ها و عملکردهای بهبودیافته فراهم کرد.

مشخصات هواپیمای مدل MD-82 بهبود در طراحی

مدل MD-82 در واقع یک نسخه بهبود یافته از MD-81 است که با هدف افزایش عملکرد به خصوص در شرایط عملیاتی دشوار مانند فرودگاه های با ارتفاع بالا یا دمای هوای گرم طراحی شد. بهبود اصلی در این مدل استفاده از موتورهای قدرتمندتر JT8D-217 یا JT8D-217A/C بود. این موتورها نیروی رانش بیشتری تولید می کردند و به هواپیما اجازه می دادند تا با وزن بیشتر از فرودگاه های محدودیت دار پرواز کند. MD-82 نیز مانند MD-81 دارای کابین خلبان آنالوگ بود. ظرفیت مسافر و ابعاد بدنه آن مشابه MD-81 بود اما برد عملیاتی آن به دلیل بهبود عملکرد موتور کمی افزایش یافت. این مدل به یکی از پرکاربردترین مدل های سری MD-80 تبدیل شد و به طور گسترده ای در سراسر جهان مورد استفاده قرار گرفت.

پیشرفته تر شدن مدل ۸۲ در هواپیمای مدل MD-83

هواپیمای MD-83 نسخه دوربردتر خانواده MD-80 است که بر پایه مدل MD-82 توسعه یافت. اصلی ترین تفاوت این مدل افزایش ظرفیت حمل سوخت بود که با اضافه شدن مخازن سوخت کمکی در قسمت عقب بدنه و همچنین مخازن اختیاری در قسمت جلوی بال ها محقق شد. این افزایش ظرفیت سوخت برد عملیاتی MD-83 را به طور قابل توجهی نسبت به مدل های MD-81 و MD-82 افزایش داد. برای جبران وزن بیشتر ناشی از حمل سوخت اضافی و همچنین اطمینان از استحکام سازه تغییراتی در ساختار بدنه ارابه فرود و بال ها اعمال شد. MD-83 معمولاً مجهز به موتورهای JT8D-219 بود که قوی ترین مدل از خانواده JT8D-200 محسوب می شدند تا عملکرد برخاست با وزن بالا را تضمین کنند. این مدل برای شرکت هایی که نیاز به پرواز در مسیرهای طولانی تر داشتند گزینه ایده آلی بود.

هواپیمای مدل MD-87

هواپیمای MD-87 یک مدل کوتاه تر از خانواده MD-80 است که برای مسیرهایی با تقاضای کمتر مسافر طراحی شد. طول بدنه این مدل حدود ۵.۳ متر کوتاه تر از سایر مدل های سری ۸۰ مانند MD-81/82/83 است. این کاهش طول بدنه باعث کاهش ظرفیت مسافر (معمولاً حدود ۱۳۰ نفر) می شود اما در عین حال چابکی بیشتری به هواپیما در عملیات فرودگاهی می دهد و برای فرودگاه هایی با محدودیت طول باند مناسب تر است. MD-87 نیز از موتورهای JT8D خانواده ۲۰۰ استفاده می کند. کاهش طول بدنه باعث تغییراتی در مرکز ثقل هواپیما می شود که نیازمند تنظیمات در سیستم های کنترلی است. با وجود ظرفیت کمتر این مدل برای شرکت هایی که به دنبال بهینه سازی عملیات در مسیرهای کم تراکم بودند گزینه جذابی محسوب می شد.

هواپیمای مدل MD-88 در ایران

مدل MD-88 یکی از پیشرفته ترین نسخه های خانواده MD-80 است که بهبودهای قابل توجهی در کابین خلبان و سیستم های داخلی نسبت به مدل های قبلی دارد. اصلی ترین تفاوت این مدل تجهیز آن به سیستم Electronic Flight Instrument System (EFIS) بود که نمایشگرهای آنالوگ قدیمی را با نمایشگرهای دیجیتال جایگزین کرد. این سیستم اطلاعات پروازی را به صورت متمرکز و خوانا در اختیار خلبان قرار می داد و آگاهی موقعیتی را بهبود می بخشید. علاوه بر این MD-88 شامل بهبودهایی در سیستم های هشدار باد (Windshear detection) و طراحی داخلی کابین مسافر بود. این مدل از موتورهای JT8D-219 استفاده می کرد و عملکردی مشابه MD-83 داشت. حضور مدل MD-88 در ناوگان برخی شرکت های هواپیمایی ایرانی نشان دهنده تلاش برای به کارگیری نسخه های به روزتر این خانواده از هواپیماها است.

مدل های هواپیمای بوئینگ md در سری ۹۰

سری MD-90 به عنوان نسل بعدی و توسعه یافته خانواده MD-80 معرفی شد و اصلی ترین تفاوت آن با سری قبل استفاده از موتورهای مدرن تر و کم صداتر بود. هدف از طراحی MD-90 پاسخگویی به مقررات سخت گیرانه تر آلودگی صوتی و زیست محیطی و همچنین بهبود بهره وری سوخت بود. این سری عمدتاً شامل مدل MD-90-30 و نسخه دوربردتر آن با نام MD-90-30ER (Extended Range) است. MD-90 از موتورهای توربوفن V2500 ساخت شرکت IAE (International Aero Engines) استفاده می کند که نسبت به موتورهای JT8D سری ۲۰۰ مورد استفاده در MD-80 بسیار آرام تر کارآمدتر و دارای قطر فن بزرگتری هستند. بدنه MD-90-30 کمی از مدل استاندارد MD-80 بلندتر است که امکان حمل تعداد بیشتری مسافر را فراهم می کند. کابین خلبان این سری نیز از ابتدا با سیستم های نمایشگر دیجیتال (مشابه MD-88 و پیشرفته تر) طراحی شد. اولین پرواز MD-90 در سال ۱۹۹۳ و ورود آن به خدمت در سال ۱۹۹۵ صورت گرفت.

تفاوت هواپیما ام دی سری ۸۰ با سری ۹۰

تفاوت های اصلی میان هواپیماهای سری MD-80 و MD-90 در چند زمینه کلیدی متمرکز است که آن ها را از نظر عملکرد فناوری و تأثیرات زیست محیطی متمایز می کند. مهم ترین و بارزترین تفاوت نوع موتورهای به کار رفته است. سری MD-80 از موتورهای توربوفن پرت اند ویتنی JT8D سری ۲۰۰ استفاده می کند که موتورهایی با کنارگذر کم (Low Bypass) هستند و به همین دلیل صدای بیشتری تولید کرده و مصرف سوخت بالاتری نسبت به موتورهای مدرن تر دارند. در مقابل سری MD-90 به موتورهای توربوفن IAE V2500 مجهز است که موتورهایی با کنارگذر بالا (High Bypass) هستند و به طور قابل توجهی آرام تر کم مصرف تر و دوستدار محیط زیست تر محسوب می شوند.

تفاوت دیگر در ابعاد بدنه است. مدل استاندارد MD-90-30 دارای بدنه ای کشیده تر نسبت به مدل های استاندارد MD-80 (حدود ۱.۵ متر بلندتر) است که منجر به افزایش جزئی در ظرفیت مسافر می شود. با این حال مدل MD-87 از سری ۸۰ دارای بدنه ای کوتاه تر از هر دو مدل استاندارد ۸۰ و ۹۰ است. در زمینه فناوری کابین خلبان در حالی که بیشتر مدل های MD-80 (به جز MD-88) دارای کابین آنالوگ بودند MD-90 از ابتدا با کابین خلبان دیجیتال و نمایشگرهای EFIS عرضه شد.

در جدول زیر تفاوت های اصلی بین مدل های استاندارد MD-80 و MD-90 به صورت خلاصه آورده شده است:

ویژگی	سری MD-80 (مدل های استاندارد مانند MD-81/82)	سری MD-90 (مدل MD-90-30)
موتور	Pratt & Whitney JT8D-200	IAE V2500
نوع موتور	توربوفن کنارگذر کم	توربوفن کنارگذر بالا
میزان صدا و آلایندگی	بالاتر	پایین تر (مطابق با مقررات جدیدتر)
مصرف سوخت	بالاتر	پایین تر (کارآمدتر)
طول بدنه (مدل استاندارد)	حدود ۴۵ متر	حدود ۴۶.۵ متر
کابین خلبان	عمدتاً آنالوگ (به جز MD-88)	دیجیتال (EFIS)
اولین پرواز	۱۹۷۹	۱۹۹۳
ظرفیت مسافر (تمام اکونومی)	تا ۱۷۲ نفر	تا ۱۷۲ نفر (در مدل استاندارد)

این تفاوت ها نشان می دهند که MD-90 یک گام رو به جلو در جهت مدرن سازی خانواده MD بود به خصوص از نظر پیشرانش و فناوری کابین خلبان اما به دلیل زمان بندی عرضه و شرایط بازار تعداد کمتری از آن نسبت به سری MD-80 تولید شد.

چه شرکت های خارجی از هواپیما بوئینگ ام دی استفاده می کنند؟

در گذشته هواپیماهای خانواده MD به خصوص سری MD-80 بخش بزرگی از ناوگان بسیاری از شرکت های هواپیمایی بزرگ در سراسر جهان را تشکیل می دادند. شرکت هایی مانند امریکن ایرلاینز دلتا ایرلاینز ساوث وست ایرلاینز (که بعداً از رده خارج کرد) و آلایتالیا از بزرگترین کاربران این هواپیماها بودند. با گذشت زمان و بازنشستگی مدل های قدیمی تر و جایگزینی آن ها با هواپیماهای نسل جدیدتر و کم مصرف تر مانند بوئینگ ۷۳۷ نسل جدید و ایرباس A320 تعداد شرکت های بزرگ که هنوز از هواپیماهای MD استفاده می کنند کاهش یافته است. امروزه کاربران اصلی این هواپیماها بیشتر شرکت های چارتر باری یا شرکت های هواپیمایی کوچک تر در کشورهایی هستند که هزینه عملیات این هواپیماها مقرون به صرفه تر است. برخی از شرکت ها در آمریکای لاتین آفریقا و بخش هایی از آسیا همچنان از این هواپیماها در ناوگان خود بهره می برند. شرکت هایی که در متن منبع ذکر شده اند مانند لاسیر ونزوئلا و بلغارین ایر چارتر نمونه هایی از این دست هستند هرچند وضعیت عملیاتی آن ها ممکن است در طول زمان تغییر کند.

ناوگان هواپیماهای MD در شرکت های هواپیمایی ایرانی

هواپیماهای سری MD-80 نقش مهمی در ناوگان هوایی داخلی ایران ایفا می کنند. به دلیل محدودیت ها در خرید هواپیماهای جدید بسیاری از شرکت های هواپیمایی ایرانی به سمت استفاده از هواپیماهای دست دوم از جمله مدل های مختلف MD-80 روی آورده اند. این هواپیماها سال هاست که بخش قابل توجهی از پروازهای داخلی کشور را پوشش می دهند و میلیون ها مسافر را جابجا کرده اند. مدل های MD-82 و MD-83 از رایج ترین نسخه های این خانواده در ایران هستند و برخی شرکت ها نیز مدل MD-88 را در اختیار دارند. حضور این هواپیماها با توجه به سن بالای آن ها همواره موضوع بحث هایی در مورد نگهداری و ایمنی بوده است اما با انجام سرویس ها و چک های منظم تلاش می شود تا استانداردهای لازم حفظ شود. در ادامه به وضعیت این هواپیماها در برخی از شرکت های هواپیمایی ایرانی اشاره می شود.

هواپیماهای MD80 شرکت ایران ایر

شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (ایران ایر) به عنوان پرچم دار صنعت هوانوردی کشور نیز در مقاطعی از هواپیماهای سری MD-80 در ناوگان خود استفاده کرده است. بر اساس اطلاعات موجود در منابع ایران ایر تعدادی هواپیمای مدل MD-82 را در ناوگان خود داشته است. این هواپیماها عمدتاً برای پوشش مسیرهای داخلی و منطقه ای با مسافت متوسط به کار گرفته می شدند. استفاده از این مدل ها در کنار هواپیماهای دیگر مانند ایرباس و بوئینگ های سری ۷۳۷ تنوعی در ناوگان ایران ایر ایجاد کرده بود هرچند که تمرکز اصلی این شرکت در سال های اخیر بر روی به روزرسانی ناوگان با هواپیماهای جدیدتر بوده است.

هواپیماهای MD80 شرکت ایران ایر تور

شرکت هواپیمایی ایران ایر تور یکی از کاربران اصلی هواپیماهای سری MD-80 در ایران است. این شرکت به طور گسترده از مدل های MD-80 به ویژه مدل MD-82 برای انجام پروازهای داخلی خود استفاده می کند. ناوگان MD-80 ایران ایر تور بخش قابل توجهی از عملیات این شرکت را شامل می شود و این هواپیماها در بسیاری از مسیرهای پرتردد داخلی دیده می شوند. استفاده از این مدل ها به ایران ایر تور امکان داده است تا با هزینه های عملیاتی نسبتاً پایین تر شبکه پروازی داخلی خود را حفظ و گسترش دهد هرچند که عمر بالای این هواپیماها نیازمند برنامه نگهداری دقیق و مستمر است.

هواپیماهای بویینگ ام دی شرکت کاسپین

شرکت هواپیمایی کاسپین نیز از دیگر کاربران مهم هواپیماهای خانواده MD در ایران محسوب می شود. این شرکت در ناوگان خود از مدل های مختلف سری ۸۰ از جمله MD-81 و MD-83 بهره می برد. حضور هر دو مدل با قابلیت های متفاوت (MD-81 به عنوان مدل پایه و MD-83 به عنوان مدل دوربردتر) به کاسپین امکان می دهد تا در مسیرهای متنوعی از کوتاه تا متوسط عملیات پروازی انجام دهد. هواپیماهای MD کاسپین بخش مهمی از ظرفیت حمل و نقل مسافر این شرکت را تشکیل می دهند و در پوشش تقاضای پرواز در مسیرهای داخلی نقش دارند.

هواپیماهای بویینگ ام دی شرکت تابان

شرکت هواپیمایی تابان یکی از شرکت هایی است که از مدل های پیشرفته تر خانواده MD-80 در ناوگان خود استفاده می کند. بر اساس اطلاعات موجود تابان تعدادی هواپیمای مدل MD-88 را در اختیار دارد. همانطور که پیشتر ذکر شد مدل MD-88 با برخورداری از کابین خلبان دیجیتال (EFIS) نسبت به سایر مدل های MD-80 از نظر فناوری به روزتر است. استفاده از این مدل ها توسط تابان نشان دهنده تمرکز این شرکت بر بهره گیری از نسخه هایی با امکانات ناوبری پیشرفته تر در میان هواپیماهای MD موجود در بازار دست دوم است.

هواپیماهای MD80 شرکت آتا

شرکت هواپیمایی آتا نیز یکی از کاربران فعال هواپیماهای سری MD-80 در شبکه پروازی داخلی ایران است. آتا عمدتاً از مدل MD-83 در ناوگان خود استفاده می کند. مدل MD-83 با توجه به ظرفیت سوخت بیشتر و برد عملیاتی طولانی تر نسبت به مدل های MD-81 و MD-82 برای مسیرهای داخلی با مسافت های کمی بیشتر یا مسیرهایی که نیاز به انعطاف پذیری بالاتر در حمل سوخت دارند مناسب است. هواپیماهای MD80 شرکت آتا نقش مهمی در جابجایی مسافران در مسیرهای پروازی مختلف این شرکت ایفا می کنند و بخش قابل توجهی از ناوگان عملیاتی آن را تشکیل می دهند.

تفاوت اصلی موتورهای MD-80 و MD-90 چیست؟

تفاوت اصلی در نوع موتور است؛ MD-80 از موتورهای JT8D (کنارگذر کم پرصداتر) استفاده می کند در حالی که MD-90 مجهز به موتورهای V2500 (کنارگذر بالا کم صداتر و کم مصرف تر) است.

شرکت سازنده اصلی هواپیماهای سری MD کدام است؟

شرکت سازنده اصلی این هواپیماها مک دانل داگلاس (McDonnell Douglas) بود. پس از ادغام تولید آن ها تحت نام بوئینگ ادامه یافت.

کدام مدل های MD-80 در ایران فعال هستند؟

در ایران مدل های MD-82 و MD-83 بیشترین حضور را دارند. مدل MD-88 نیز توسط برخی شرکت ها مورد استفاده قرار می گیرد.

آیا تفاوتی در طول بدنه بین سری ۸۰ و ۹۰ وجود دارد؟

بله مدل استاندارد MD-90 کمی بلندتر از مدل های استاندارد MD-80 است اما مدل MD-87 از سری ۸۰ کوتاه تر است.

ظرفیت مسافر در هواپیماهای MD-80 و MD-90 چقدر است؟

در پیکربندی تمام اکونومی ظرفیت هر دو سری حدود ۱۷۲ نفر است. این ظرفیت بسته به مدل خاص و چیدمان صندلی ها می تواند متغیر باشد.