آیا زن می تواند مهریه خود را از پدر شوهر مطالبه کند؟

مسئولیت پرداخت مهریه اصالتاً بر عهده شوهر است. مطالبه آن از پدر شوهر تنها در دو حالت کلی امکان پذیر است: ۱. تعهد رسمی و کتبی پدر شوهر به پرداخت مهریه به عنوان ضامن یا کفیل. ۲. مطالبه مهریه از سهم الارث شوهر از پدرش پس از فوت پدر شوهر.

مهریه، به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی و شرعی زن در عقد نکاح، از لحظه جاری شدن صیغه عقد بر ذمه شوهر قرار می گیرد و زن مالک آن می شود. این حق، که در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز به صراحت تایید شده، به زن امکان می دهد تا در هر زمان که اراده کند، آن را از همسر خود مطالبه نماید. با این حال، در برخی شرایط پیچیده خانوادگی یا مالی، این سوال مطرح می شود که آیا امکان مطالبه مهریه از شخص دیگری غیر از شوهر، به ویژه از پدر شوهر، وجود دارد یا خیر. این ابهام، به ویژه در مواردی که شوهر فوت کرده یا توانایی مالی برای پرداخت مهریه را ندارد، بیشتر نمود پیدا می کند.

موضوع مطالبه مهریه از پدر شوهر، دارای ابعاد حقوقی خاص و ظرافت های قانونی متعددی است که بسیاری از افراد از آن بی اطلاع هستند. تصورات نادرست بسیاری در این زمینه وجود دارد که می تواند منجر به اقداماتی اشتباه و صرف هزینه ها و زمان بی نتیجه شود. این مقاله با هدف روشن ساختن تمامی جنبه های قانونی، شرایط، مراحل عملی و نکات حقوقی مربوط به امکان پذیری یا عدم امکان پذیری مطالبه مهریه از پدر شوهر تدوین شده است. در ادامه، به بررسی دقیق اصول و استثنائات این موضوع خواهیم پرداخت تا خوانندگان به درک جامعی از حقوق و تکالیف مرتبط با آن دست یابند.

اصل کلی مسئولیت پرداخت مهریه و جایگاه پدر شوهر

برای فهم دقیق شرایط مطالبه مهریه از پدر شوهر، ابتدا لازم است به اصول بنیادین مسئولیت پرداخت مهریه رجوع کنیم و جایگاه حقوقی پدر شوهر را در این میان تبیین نماییم. این درک پایه، به ما کمک می کند تا از تصورات غلط رایج فاصله گرفته و بر مبنای قوانین موجود حرکت کنیم.

چه کسی مسئول پرداخت مهریه است؟ مبانی قانونی

مطابق با ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، به مجرد عقد، زن مالک مهریه می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. این ماده صراحتاً بیان می کند که مهریه بر ذمه شوهر قرار می گیرد. به این معنا که تعهد پرداخت مهریه یک دین شخصی است که از زمان وقوع عقد، بر عهده شوهر است و زن می تواند آن را از اموال و دارایی های او مطالبه کند. این مسئولیت، خواه مهریه عندالمطالبه باشد یا عندالاستطاعه، همواره متوجه شخص شوهر است و او مکلف به پرداخت آن است. در واقع، مهریه به عنوان یک حق مالی، یکی از مهم ترین آثار حقوقی عقد ازدواج به شمار می رود.

اصل بر این است که دیون اشخاص، مختص خودشان بوده و نمی توان بدون وجود یک سبب قانونی یا قراردادی مشخص، آن دین را متوجه شخص دیگری دانست. مهریه نیز از این قاعده مستثنی نیست. لذا، بدون وجود یک تعهد خاص و مستند، هیچ شخص ثالثی، از جمله پدر شوهر، مسئول پرداخت مهریه عروس خود نخواهد بود.

تصورات نادرست رایج پیرامون مسئولیت پدر شوهر

در میان عموم مردم، باورهای نادرستی در مورد مسئولیت پدر شوهر در قبال مهریه وجود دارد که لازم است مورد شفاف سازی قرار گیرد. یکی از شایع ترین این تصورات آن است که در صورت فوت شوهر یا عدم توانایی مالی او (اعسار)، پدر شوهر به طور خودکار مسئول پرداخت مهریه همسر فرزندش می شود. این باور از نظر حقوقی کاملاً اشتباه است و مبنای قانونی ندارد.

فوت شوهر، تنها باعث می شود مهریه زن از جمله دیون ممتازه از ماترک (اموال باقی مانده) شوهر محسوب شده و قبل از تقسیم ارث بین ورثه، از همان اموال پرداخت گردد. همچنین، اعلام اعسار از سوی شوهر، صرفاً منجر به تقسیط مهریه می شود و به هیچ وجه مسئولیت پرداخت را به شخص دیگری، از جمله پدر شوهر، منتقل نمی کند. در نتیجه، صرف فوت شوهر یا ناتوانی مالی او، به تنهایی، دلیل موجهی برای مطالبه مهریه از پدر شوهر نخواهد بود، مگر آنکه یکی از شرایط استثنایی که در ادامه توضیح داده می شود، وجود داشته باشد.

شرایط استثنایی و قانونی مطالبه مهریه از پدر شوهر

با وجود اصل کلی عدم مسئولیت پدر شوهر در قبال مهریه، قانون برای حالات خاصی امکان مطالبه مهریه از ایشان را پیش بینی کرده است. این شرایط، که جنبه استثنایی دارند، باید به طور دقیق و مستند احراز گردند. در اینجا به دو حالت اصلی و مهم می پردازیم.

تعهد رسمی و کتبی پدر شوهر: ضمانت و کفالت

یکی از مهم ترین و شایع ترین شرایطی که زن می تواند مهریه خود را از پدر شوهر مطالبه کند، زمانی است که پدر شوهر به صورت رسمی و کتبی، تعهد به پرداخت مهریه فرزندش را پذیرفته باشد. این تعهد می تواند در قالب ضمانت یا کفالت باشد که هر یک دارای آثار حقوقی مشخصی هستند.

• ضمانت: بر اساس ماده ۶۸۴ قانون مدنی، ضمان عبارت است از اینکه شخصی در برابر طلبکار، پرداخت دین مدیون (در اینجا، شوهر) را بر عهده بگیرد. در این حالت، ذمه ضامن (پدر شوهر) به ذمه مدیون اصلی (شوهر) اضافه می شود یا در برخی تفاسیر، دین به طور کامل از شوهر به ضامن منتقل می گردد. اگر پدر شوهر ضامن پرداخت مهریه شده باشد، زن می تواند مستقیماً از او مهریه را مطالبه کند.
• کفالت: ماده ۷۳۴ قانون مدنی کفالت را اینگونه تعریف می کند که شخصی در برابر طلبکار (زن)، حاضر کردن مدیون (شوهر) را بر عهده بگیرد. اگرچه کفالت معمولاً به معنای حاضر کردن شخص است، اما در عرف حقوقی، گاهی اوقات این تعهد به معنای پرداخت دین در صورت عدم امکان حاضر کردن مدیون یا عدم توانایی او در پرداخت نیز تفسیر می شود. در هر صورت، برای امکان مطالبه مهریه از پدر شوهر تحت عنوان کفیل، باید صراحتاً در متن تعهد قید شده باشد که در صورت عدم پرداخت شوهر، کفیل مسئولیت پرداخت مهریه را بر عهده می گیرد.

نکته حیاتی در هر دو حالت ضمانت یا کفالت، این است که این تعهد باید به صورت رسمی و کتبی باشد. این تعهد معمولاً در یکی از موارد زیر ثبت می شود:

1. سند رسمی ازدواج: در هنگام تنظیم سند ازدواج در دفترخانه، ممکن است پدر شوهر یا شخص ثالث دیگری صراحتاً در سند ازدواج، تعهد خود را به عنوان ضامن یا کفیل مهریه، ذیل شروط ضمن عقد نکاح یا در بخش مربوط به تعهدات مالی، امضا کند.
2. سند رسمی جداگانه: این تعهد می تواند طی یک سند رسمی دیگر (مانند اقرارنامه رسمی) که در یکی از دفاتر اسناد رسمی تنظیم می شود، ثبت و امضا گردد.

وجود چنین سند رسمی، به زن این امکان را می دهد که حتی در صورت حیات شوهر، اما عدم توانایی یا تمایل او به پرداخت مهریه، مستقیماً به پدر شوهر مراجعه کرده و مهریه خود را از او مطالبه کند. بدون وجود مستند کتبی و رسمی، ادعای شفاهی تعهد، از نظر حقوقی قابلیت استناد و پیگیری نخواهد داشت.

مطالبه مهریه از سهم الارث شوهر از پدرش

دومین حالتی که می تواند به زن اجازه دهد به نوعی مهریه خود را از اموال متعلق به پدر شوهر دریافت کند، زمانی است که شوهر، خود از پدرش (پدر شوهر زن) ارث برده باشد. این سناریو به معنای مطالبه مستقیم مهریه از پدر شوهر نیست، بلکه زن مهریه خود را از آن بخش از اموال پدر شوهر مطالبه می کند که پس از فوت پدر شوهر، به شوهرش (چه در قید حیات باشد و چه متوفی) به ارث رسیده است. به عبارت دیگر، این مطالبه از اموال شوهر است که منبع آن، ارثیه از پدرش بوده است.

شرایط احراز این حالت:

1. فوت پدر شوهر: ابتدا لازم است پدر شوهر فوت کرده باشد.
2. ارث بردن شوهر از پدرش: شوهر زن باید به عنوان یکی از وراث، از اموال پدر خود ارث برده باشد.

در این شرایط، زن می تواند با طی مراحل قانونی، سهم الارثی که به شوهرش از ماترک پدرش رسیده است را به عنوان بخشی از اموال شوهر، برای وصول مهریه خود توقیف کند. مراحل اولیه شامل دریافت گواهی انحصار وراثت پدر شوهر و شناسایی دقیق سهم الارث شوهر از آن ماترک است. در واقع، این سهم الارث، جزو دارایی های شوهر محسوب می شود و مهریه زن نیز از همین دارایی ها قابل وصول است.

مطالبه مهریه از پدر شوهر، فقط در صورت وجود تعهد رسمی و کتبی از جانب ایشان، یا از محل سهم الارث شوهر از اموال پدرش، امکان پذیر است و در غیر این دو حالت، مسئولیتی بر عهده پدر شوهر نیست.

سناریوهای فوت شوهر و عدم کفاف اموال: ابهام زدایی

یکی از پرتکرارترین سوالات در این زمینه، مربوط به وضعیت مهریه پس از فوت شوهر است. همانطور که پیشتر اشاره شد، صرف فوت شوهر و حتی عدم کفاف اموال او برای پرداخت مهریه، به هیچ وجه پدر شوهر را به طور خودکار مسئول پرداخت مهریه نمی کند. مسئولیت اصلی پرداخت مهریه بر ذمه شوهر است و پس از فوت او، این دین به عنوان یکی از دیون ممتاز، از ماترک او پرداخت می شود.

اگر ماترک شوهر برای پرداخت مهریه کافی نباشد، ورثه او (از جمله پدر و مادر متوفی، در صورت وجود) تا میزان سهم الارثی که به آن ها از اموال شوهر رسیده است، مسئول پرداخت مهریه خواهند بود. اما این مسئولیت، از باب وراثت و میزان سهم الارث است، نه از باب مسئولیت مستقیم پدر شوهر. به عبارت دیگر، اگر پدر شوهر از فرزند متوفی خود ارث ببرد، به همان میزان سهم الارث، باید به پرداخت دیون او (از جمله مهریه) کمک کند، اما این به معنای مسئولیت او به عنوان پدر شوهر نیست، بلکه به عنوان یکی از ورثه است.

تنها در صورتی که پدر شوهر قبلاً و به موجب یک سند رسمی، تعهد به پرداخت مهریه (ضمانت یا کفالت) را پذیرفته باشد، زن می تواند پس از فوت شوهر نیز به او مراجعه کرده و مهریه خود را مطالبه کند. در غیر این صورت، او هیچ الزامی برای پرداخت ندارد.

اعسار شوهر و عدم سرایت مسئولیت به پدر شوهر

اعسار به معنای ناتوانی مالی و عدم کفایت دارایی ها برای پرداخت بدهی ها است. اگر شوهر دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را تقدیم دادگاه کند و این دادخواست مورد پذیرش قرار گیرد، دادگاه حکم به تقسیط مهریه بر اساس توانایی مالی شوهر صادر می کند. این حکم، فقط نحوه پرداخت مهریه را تغییر می دهد و به هیچ وجه مسئولیت پرداخت را به شخص دیگری منتقل نمی سازد.

بنابراین، حتی اگر شوهر از نظر مالی معسر باشد و نتواند مهریه را به صورت یکجا پرداخت کند، زن نمی تواند مهریه خود را از پدر شوهر مطالبه کند، مگر اینکه پدر شوهر قبلاً به صورت رسمی و کتبی، ضمانت پرداخت مهریه را پذیرفته باشد. در صورت عدم وجود چنین تعهدی، اعسار شوهر هیچ مسئولیتی را برای پدر شوهر ایجاد نمی کند.

مراحل قانونی مطالبه مهریه از پدر شوهر (در صورت احراز شرایط)

چنانچه یکی از شرایط استثنایی فوق برای مطالبه مهریه از پدر شوهر احراز شود، زن باید مراحل قانونی مشخصی را برای پیگیری حق خود طی کند. این مراحل شامل جمع آوری مدارک، اقدام از طریق اجرای ثبت یا دادگاه، و در نهایت اجرای حکم است.

مدارک لازم برای طرح دعوا یا اجراییه

پیش از هر اقدامی، جمع آوری و آماده سازی مدارک لازم ضروری است. این مدارک عبارتند از:

1. سند ازدواج: اصل و رونوشت سند رسمی ازدواج، که در آن تعهد پدر شوهر به پرداخت مهریه (در صورت وجود) ثبت شده باشد.
2. مدارک شناسایی: اصل و رونوشت شناسنامه و کارت ملی زن.
3. سند رسمی تعهد پدر شوهر: اگر تعهد پرداخت مهریه توسط پدر شوهر در سندی جداگانه (غیر از سند ازدواج) تنظیم شده باشد، ارائه اصل و رونوشت آن الزامی است. این سند مهم ترین مدرک در اثبات مسئولیت پدر شوهر است.
4. گواهی فوت شوهر: در صورتی که مطالبه مهریه پس از فوت شوهر و بر اساس تعهد قبلی پدر شوهر یا از سهم الارث او باشد، گواهی فوت شوهر لازم است.
5. گواهی انحصار وراثت پدر شوهر: اگر مطالبه مهریه از سهم الارث شوهر از پدرش باشد، گواهی انحصار وراثت پدر شوهر ضروری است تا سهم الارث شوهر مشخص شود.
6. مدارک اثبات اموال: هرگونه مدرکی دال بر مالکیت پدر شوهر بر اموال (مانند سند ملک، مشخصات خودرو، حساب بانکی) که بتوان از طریق آن مهریه را وصول کرد، یا مدارک مربوط به سهم الارث شوهر از پدرش.

اقدام از طریق اجرای ثبت (اجرائیه سند رسمی)

اگر تعهد پدر شوهر به پرداخت مهریه به صورت یک سند رسمی لازم الاجرا (مانند سند ازدواج که پدر شوهر ذیل آن را به عنوان ضامن یا کفیل امضا کرده باشد یا یک اقرارنامه رسمی در دفترخانه اسناد رسمی) وجود داشته باشد، زن می تواند مستقیماً از طریق اداره اجرای ثبت اقدام کند.

مراحل اقدام از طریق اجرای ثبت:

1. مراجعه به دفترخانه: ابتدا باید به دفترخانه اسناد رسمی (عموماً همان دفترخانه ای که سند ازدواج در آن تنظیم شده) مراجعه کرده و درخواست صدور اجرائیه برای وصول مهریه از پدر شوهر را تقدیم نماید.
2. صدور اجرائیه: پس از بررسی مدارک و احراز شرایط، دفترخانه اقدام به صدور اجرائیه می نماید.
3. معرفی اموال و توقیف: زن می تواند اموال شناسایی شده از پدر شوهر (مانند ملک، خودرو، حساب بانکی، سهام) را به اداره اجرای ثبت معرفی کند تا نسبت به توقیف آن ها اقدام شود. استعلام دقیق اموال از مراجع ذی صلاح مانند اداره ثبت اسناد و املاک، بانک ها، اداره راهنمایی و رانندگی می تواند در این مرحله بسیار مفید باشد.

مزیت این روش سرعت بالاتر و عدم نیاز به طی مراحل دادرسی طولانی در دادگاه است. اما این روش تنها در صورتی کارآمد است که تعهد پدر شوهر به پرداخت مهریه به صورت رسمی و لازم الاجرا ثبت شده باشد.

اقدام از طریق دادگاه خانواده (دادخواست حقوقی)

در صورتی که سند رسمی لازم الاجرایی برای تعهد پدر شوهر وجود نداشته باشد (مثلاً اگر تعهد شفاهی بوده و نیاز به اثبات دارد)، یا در صورتی که اقدام از طریق اجرای ثبت به نتیجه نرسیده باشد (مثلاً به دلیل عدم شناسایی اموال یا سایر موانع)، زن باید از طریق دادگاه خانواده اقدام به طرح دعوا نماید.

مراحل اقدام از طریق دادگاه:

1. ثبت دادخواست: زن باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست مطالبه مهریه را علیه پدر شوهر (به عنوان ضامن یا کفیل) یا علیه ورثه (در صورتی که مطالبه از سهم الارث شوهر از پدرش باشد) ثبت کند.
2. روند دادرسی: دادگاه پس از دریافت دادخواست، طرفین را برای جلسات دادرسی دعوت می کند. در این جلسات، زن باید مستندات، دلایل و شواهد خود (از جمله اسناد، شهادت شهود در صورت لزوم) را برای اثبات مسئولیت پدر شوهر یا وجود سهم الارث قابل توقیف، ارائه دهد.
3. صدور حکم: پس از رسیدگی و بررسی، دادگاه حکم مقتضی را صادر می کند. در صورت صدور حکم به نفع زن، پدر شوهر محکوم به پرداخت مهریه خواهد شد.
4. اجرای حکم: پس از قطعیت حکم (یعنی گذشت مهلت اعتراض و تجدیدنظر یا تایید حکم در مراجع بالاتر)، پرونده به دایره اجرای احکام دادگستری ارجاع می شود و اقدامات لازم برای وصول مهریه از اموال پدر شوهر صورت می گیرد.

تقاضای اعسار از سوی پدر شوهر

پس از صدور حکم محکومیت پدر شوهر به پرداخت مهریه، ایشان این حق را دارد که در صورت عدم توانایی مالی برای پرداخت یکجای مبلغ مهریه، دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه تقدیم کند. این دادخواست باید همراه با لیست کامل اموال، درآمدها، و هزینه های جاری او باشد و معمولاً نیاز به شهادت دو نفر شاهد دارد که از وضعیت مالی او مطلع هستند.

دادگاه پس از بررسی دادخواست اعسار و استماع شهادت شهود، در مورد پذیرش یا رد آن تصمیم گیری می کند. در صورت پذیرش اعسار، دادگاه حکم به تقسیط مهریه صادر خواهد کرد و پدر شوهر مکلف به پرداخت مهریه به صورت اقساط خواهد بود. این تقسیط بر اساس توانایی مالی پدر شوهر تعیین می شود و می تواند شامل یک پیش قسط و سپس اقساط ماهیانه باشد.

هزینه های قانونی مطالبه مهریه و نکات مالی

مطالبه مهریه، چه از شوهر و چه در شرایط استثنایی از پدر شوهر، مستلزم پرداخت هزینه هایی است که زن باید در طول فرآیند قانونی متحمل شود. آگاهی از این هزینه ها برای برنامه ریزی و تصمیم گیری آگاهانه ضروری است.

هزینه های اجرایی و دادرسی

• هزینه اجرای ثبت: در صورتی که زن از طریق اداره اجرای ثبت اقدام کند، باید مبلغی معادل نیم عشر دولتی (یک بیستم) از کل مبلغ مهریه را به عنوان هزینه اجرایی پرداخت نماید. این هزینه پس از وصول مهریه، از فرد محکوم علیه (در اینجا پدر شوهر) دریافت خواهد شد.
• هزینه دادرسی در دادگاه: اگر مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده پیگیری شود، هزینه دادرسی بر اساس ارزش مهریه (خواسته) محاسبه می شود. این نرخ ها در هر سال توسط قوه قضائیه اعلام می شود و معمولاً به شرح زیر است:
  • برای مهریه تا مبلغ ۲۰۰ میلیون ریال: ۲.۵ درصد ارزش خواسته.
  • برای مهریه بیش از ۲۰۰ میلیون ریال: ۳.۵ درصد ارزش خواسته.
• هزینه های جانبی: علاوه بر موارد فوق، هزینه های دیگری نیز وجود دارد که شامل هزینه ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، هزینه کارشناسی (در صورتی که دادگاه نیاز به نظر کارشناس برای ارزیابی اموال یا سایر امور داشته باشد) و حق الوکاله وکیل (در صورت استفاده از وکیل) می شود.

امکان درخواست اعسار از پرداخت هزینه های دادرسی

اگر زن توانایی مالی برای پرداخت هزینه های دادرسی را نداشته باشد، می تواند همزمان با تقدیم دادخواست مطالبه مهریه، دادخواست اعسار از پرداخت هزینه های دادرسی را نیز به دادگاه تقدیم کند. دادگاه پس از بررسی وضعیت مالی زن و در صورت احراز اعسار او، وی را از پرداخت هزینه های دادرسی معاف یا پرداخت آن را تقسیط خواهد کرد. این موضوع به زنان کم بضاعت کمک می کند تا بتوانند به حقوق قانونی خود دست یابند.

توصیه های حقوقی و ملاحظات پایانی

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و شرایط خاصی که برای مطالبه مهریه از پدر شوهر وجود دارد، رعایت برخی نکات و توصیه ها می تواند در پیشبرد موفقیت آمیز پرونده بسیار حائز اهمیت باشد.

اهمیت مشاوره با وکیل متخصص خانواده

مسائل حقوقی مربوط به مهریه و به خصوص مطالبه آن از اشخاص ثالث، اغلب دارای ابهامات و ظرافت های خاصی است که نیاز به دانش و تجربه حقوقی دارد. هر پرونده ای شرایط منحصر به فرد خود را دارد و مدارک و شواهد موجود در هر مورد متفاوت است.

مشاوره با یک وکیل متخصص در امور خانواده و مهریه، به زن کمک می کند تا:

• وضعیت حقوقی خود را به طور دقیق ارزیابی کند.
• مدارک لازم را به درستی جمع آوری نماید.
• بهترین مسیر قانونی (اجرای ثبت یا دادگاه) را انتخاب کند.
• احتمالات موفقیت و چالش های پیش رو را بشناسد.
• از تضییع حقوق خود جلوگیری کند و شانس موفقیت خود را افزایش دهد.

وکیل متخصص می تواند در تمامی مراحل، از تنظیم دادخواست و جمع آوری مدارک تا حضور در جلسات دادرسی و پیگیری اجرای حکم، راهنمایی و نمایندگی حقوقی لازم را ارائه دهد.

لزوم دقت در هنگام عقد و شروط ضمن آن

بسیاری از مشکلات و ابهامات حقوقی در آینده، با دقت و هوشیاری در زمان عقد نکاح قابل پیشگیری هستند. توصیه می شود در هنگام تنظیم سند ازدواج، زن و خانواده اش به تمامی شروط و مفاد سند، به ویژه بخش مربوط به تعهدات مالی و مهریه، توجه کافی داشته باشند.

اگر خانواده زن تمایل دارند که شخص ثالثی (مانند پدر شوهر) مسئولیت پرداخت مهریه را بر عهده بگیرد یا آن را ضمانت کند، باید این موضوع به صراحت و با ذکر دقیق نام و مشخصات ضامن یا کفیل و حدود مسئولیت او، در سند ازدواج و یا یک سند رسمی جداگانه (که در دفترخانه اسناد رسمی تنظیم و امضا شود) قید گردد. عدم ثبت رسمی این تعهد، می تواند در آینده زن را در مطالبه حق خود با چالش های جدی مواجه سازد.

تمایز بین مسئولیت ورثه شوهر و مسئولیت پدر شوهر

لازم است که یک تمایز روشن بین مسئولیت ورثه شوهر و مسئولیت مستقیم پدر شوهر (به عنوان ضامن یا کفیل) قائل شویم. همانطور که بیان شد، پس از فوت شوهر، مهریه زن از ماترک (اموال باقی مانده) او پرداخت می شود. اگر ماترک متوفی برای پرداخت مهریه کافی نباشد، ورثه او (از جمله پدر و مادر متوفی، همسر، فرزندان) به نسبت سهم الارثی که از آن ماترک به دست می آورند، مسئول پرداخت دیون او (از جمله مهریه) خواهند بود. در این حالت، اگر پدر شوهر از فرزند متوفی خود ارث ببرد، به همان میزان سهم الارث خود، در پرداخت مهریه مسئول است. اما این مسئولیت، از باب وراثت و میزان سهم الارث است و نه از باب مسئولیت مستقیم پدر شوهر در قبال دین فرزندش.

این تفاوت حقوقی بسیار مهم است؛ زیرا در حالت اول (وراثت)، پدر شوهر فقط به میزان سهم الارث خود مسئول است و نه بیشتر. در حالی که در حالت ضمانت یا کفالت، مسئولیت او می تواند تا تمام مبلغ مهریه باشد، فارغ از اینکه چقدر از فرزندش ارث برده باشد.

نتیجه گیری

در پاسخ به این پرسش کلیدی که آیا زن می تواند مهریه خود را از پدر شوهر مطالبه کند، باید گفت که مطالبه مهریه از پدر شوهر به طور کلی امکان پذیر نیست و یک استثنا بر قاعده کلی محسوب می شود. مسئولیت پرداخت مهریه اصالتاً بر عهده شخص شوهر است و این دین به صورت مستقیم متوجه پدر شوهر نیست، مگر در دو حالت خاص و مشخص: اولاً، زمانی که پدر شوهر به موجب یک سند رسمی و کتبی (مانند درج در سند ازدواج یا اقرارنامه رسمی)، به عنوان ضامن یا کفیل، تعهد پرداخت مهریه را پذیرفته باشد. ثانیاً، زمانی که زن مهریه خود را از سهم الارثی که شوهرش (چه در قید حیات و چه متوفی) از پدر خود (پدر شوهر) به ارث برده است، مطالبه کند.

فوت شوهر یا اعسار او، به تنهایی، دلیلی برای ایجاد مسئولیت پرداخت مهریه برای پدر شوهر محسوب نمی شود و ورثه شوهر نیز تنها تا میزان سهم الارث خود از ماترک متوفی مسئول پرداخت دیون او هستند. پیچیدگی های این موضوع، لزوم دقت فراوان در هنگام عقد نکاح و تنظیم شروط را یادآوری می کند. در هر صورت، برای پیگیری این حق مالی، جمع آوری مستندات کافی و طی مراحل قانونی دقیق از طریق اجرای ثبت یا دادگاه خانواده ضروری است. به دلیل وجود ابهامات و ظرافت های حقوقی در این پرونده ها، همواره توصیه می شود که قبل از هرگونه اقدام، با یک وکیل متخصص در امور خانواده مشورت نمایید تا با آگاهی کامل و بر مبنای صحیح ترین مسیر حقوقی، به نتیجه مطلوب دست یابید.